Η Παναγία στην Αχαΐα

Οι «Επιλογές» αφιερώνουν τη σημερινή έκδοση σε μια από τις μεγαλύτερες γιορτές της Χριστιανοσύνης. Είναι ανώφελο να επιχειρήσουμε μια θεολογική προσέγγιση στο εισαγωγικό μας σημείωμα, πέρα από το προφανές, που είναι η σχέση των πιστών με την Παναγία.

Διαχρονική σχέση

Μια σχέση διαχρονική και έμφυτη, που αποτυπώνεται με την ανάκλησή Της σε κάθε δύσκολη προσωπική στιγμή.
Εμείς, εστιάζουμε σε μια άλλη σχέση. Των μονών, των εκκλησιών και των παρεκκλησίων, με τους ανθρώπους που κατάγονται από τους τόπους (πόλεις και χωριά) όπου είναι χωροθετημένες. Από την ορεινή Αχαΐα μέχρι τον κάμπο και τις ακτές, η γιορτή του Δεκαπενταύγουστου ιεραρχείται ψηλά στη συνείδηση των πολιτών.
Το συναπάντημα του Δεκαπενταύγουστου στις «Παναγίες της Αχαΐας» έχει θρησκευτικό, ιστορικό και κοινωνικό περιεχόμενο.
Είναι η αφορμή για να συναντηθούν συγγενείς, φίλοι, συγχωριανοί.

Είναι το ετήσιο ραντεβού από το οποίο κανείς δεν θέλει να λείψει, είτε μικροί είτε μεγάλοι σε ηλικία. Είναι το «σημάδι» στον χρόνο, που δηλώνει ότι πλησιάζει το τέλος των καλοκαιρινών διακοπών και μας προετοιμάζει ψυχολογικά για την επανέναρξη των σχολικών, επαγγελματικών κ.ο.κ. υποχρεώσεών μας.

Στις μονές και σε εκκλησίες που είναι αφιερωμένες στη χάρη Της φυλάσσονται ιστορικοί θησαυροί του τόπο μας, για τον οποίο θα πρέπει να αισθανόμαστε περηφάνια. Ας τους γνωρίσουμε κι ας τους τιμήσουμε, με αφορμή τη λαμπρή εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.

Κάθε χρόνο

Κάθε χρόνο ή μεγάλη εορτή τής Παναγίας μας, συνεπαίρνει τό είναι μας καί μας μεταφέρει σέ κόσμους ούράνιους, δπου συμπλεκόμενοι μετά των αγγελικών δυνάμεων, ύμνοΰμεν «τήν τιμιωτέραντών Χερουβίμ καί ένδοξοτέραν άσυγκρίτως των Σεραφίμ».

Καθώς ακούεται τό συγκλονιστικό τροπάριο «Τήν σήν δοξάζουσι Κοίμησιν, ’Εξουσίας Θρόνοι, Άρχαί, Κυριότητες, Δυνάμεις καί Χερουβίμ καί τά φρικτά Σεραφίμ…» ό νους μεταίρεται, ύψοΰται, καλύνεται, λαμπρύνεται καί ή καρδία αισθάνεται έντονη τήν θεοείδειά της, ενώ βεβαιώνεται καί πάλι δτι ό θάνατος ένικήθη, άφού έορτάζομε χαρμοσύνως τήν μετάσταση τής Πλατυτέρας τών ούρανών καί τήν τιμάμε, ώς μετά τόκον παρθένον καί μετά θάνατον ζώσαν.

Ιερά Μονή Γηροκομείου

Η Ιερά Μονή Παναγίας της Γηροκομήτισσας ιδρύθηκε τον 10ο αιώνα μ.Χ. στην περιοχή του Γηροκομείου, νοτιοδυτικά της Πάτρας. Χτίστηκε πάνω στα ερείπια του αρχαίου ναού της θεάς Αρτέμιδος, γΓ αυτό και το καθολικό της Μονής είναι αφιερωμένο στον Αγιο Αρτέμιο. Είναι προφανές ότι η Μονή διατηρούσε γηροκομείο κατά τη βυζαντινή περίοδο (από εκεί προέρχεται και το όνομα). Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, ήταν η έδρα του Μητροπολίτη Πατρών. Η Μονή πυρπολήθηκε από τους Τουρκαλβανούς το 1770 και από τους Τούρκους κατά την Επανάσταση του 1821. Στο ίδιο μέρος έγινε και η μάχη του Γηροκομείου το 1821, στην οποία ο ελληνικός στρατός βγήκε νικητής με αρχηγό τον Γέρο του Μόριά. Το 1943 οι μοναχοί εξορίστηκαν από τους Γερμανούς στην Ιερά Μονή Μπάλα. Η Ιερά Μονή Γηροκομείου ήταν Πατριαρχική, Βασιλική και Σταυροπηγιακή. Η Ιερά Μονή Γηροκομείου είναι μία από τις αρχαιότερες μονές της Ελλάδας. Ιδρύθηκε γύρω στον 10ο αιώνα, τότε δηλαδή που εμφανίστηκε ο μοναχισμός στην κυρίως Ελλάδα. Η ονομασία της οφείλεται στο ότι, στον χώρο που ιδρύθηκε η Μονή, προϋπήρχε γηροκομείο που διέθετε και ναό, ή κατ’ άλλους στο ότι, όταν οι μοναχοί ίδρυσαν το μοναστήρι, έκτισαν ταυτόχρονα και συντηρούσαν γηροκομείο, πράγμα άλλωστε όχι άγνωστο για τα μοναστήρια της βυζαντινής εποχής.

Μία όμως παλιά παράδοση, που δέχεται και ο ιστορικός θωμόπουλος συνδέει την ίδρυση και το όνομα της Μονής με τον Άγιο Αρτέμιο, τη μεταφορά του ιερού λειψάνου του Αγίου Ανδρέου στην Κωνσταντινούπολη και το υδραγωγείο της πόλεως.

Τα εγκώμια

Τα Εγκώμια στο Γηροκομείο Πατρών είναι ίσως τα αρχαιότερα που σώζονται για την Παναγία
Το 1451 μ.Χ. ο τότε Μητροπολίτης Παλαιών Πατρών Διονύσιος προχωρώ στη συγγραφή των Εγκωμίων της Παναγίας, εμπνεόμενος στο κελί του, κατά μίμηση των Εγκωμίων της Μ. Παρασκευής, όπου η Εκκλησία ψάλλει τον Επιτάφιο Υμνο προς τον Χριστό. «Εξ αγνών αιμάτων, των εκ σου σαρκωθείς ο Σωτήρ, Κόρη, πεινώντας εχόρτασε και πλουτώντας εξα-πέστειλε κενούς».
Πρόκειται για μια ανθοδέσμη ύμνων και ωδών στη Θεοτόκο, τη Μητέρα όπου μέσα της εβλάστησε το αμάραντο άνθος του Ιησού.
«Προστασία του κόσμου και πιστών η ελπίς, τους προστρέχοντας εις σε σκέπε, φυλαττε, εκ κίνδυνων και παντοίων πειρασμών».
Τα Εγκώμια στο Γηροκομείο Πατρών είναι ίσως τα αρχαιότερα που σώζονται
για την Παναγία.

«Κλήρος και λαός σου την Κοίμησιν υμνολογουντες, λυσιν οφλημάτων αιτουμεθα, ην Παράσχου ημίν, Δέσποινα αγαθή».
Η δημιουργία τους οφείλεται στη θερμή διάθεση των πιστών, όχι να θρηνήσουν πια όπως έκαναν για τον Σταυρωθέντα θεό, αλλά για να υμνήσουν στην έξοδό της, την Επάξια, τη Διαλεκτή των ανθρώπων, την Εκλεκτή Μητέρα του Χριστού.
«Σήμερον ο Δεσπότης, εξ ουρανού κατήλθε, προς την αυτού μητέρα».

Ιερά Μονή Παναγίας της Ελεούσας

Η Μονή Ελεούσης θεωρήθηκε το 1834 ως διαλυμένη, αλλά υπήρχαν σ’ αυτήν καλόγεροι μέχρι το 1945. Αρχές του 1946 μετατράπηκε σε γυναικεία με βασιλικό διάταγμα.
Η ιστορία της Ιεράς Μονής της Παναγίας της Ελεούσας συμβαδίζει με την ιστορία του μοναχισμού στην Ελλάδα, τόσο στην ημερομηνία όσο και στους τρόπους άσκησης και ζωής.

Το Μοναστήρι είναι κτισμένο πάνω στον αυχένα ενός λοφίσκου (630 μ. περίπου), βυθισμένο μέσα στο δάσος, κάτασπρο, πολύ περιποιημένο, σου δίνει από μακριά την εντύπωση μιας επαύλεως που στεφανώνει το δάσος. Στους πρόποδες του λοφίσκου, ένας μικρός παλαιό-τατος συνοικισμός (προ του 1821), το Βοτένι, που στα «Ελληνικά» του ο Ραγκαβής το ονομάζει Βοτέλι και Βοτάλη. Δεξιά του, βλέπεις τον ποταμό Φοίνικα, έως τις εκβολές του στον Πατραϊκό. Πίσω του ο Παναχαϊκός και τα γραφικά και κατάφυτα υψώματα «Ψηλός», «Οχτος» και τα «Εαβρίλια». Βόρεια της Μονής υπήρχε το εκκλησάκι του Αγίου Κωνσταντίνου, το οποίο γκρεμίστηκε από σεισμό το 1964. Σήμερα υπάρχει καινούργιος ναός, όπου εδράζεται και το κοιμητήριο της Μονής.

Το σέμνωμα

Η Παναγία είναι το πνευματικό σέμνωμα της Ορθοδοξίας. Για μας τους Ελληνες είναι η πονεμένη μητέρα, η παρηγορήτρια και η προστάτρια, που μας παραστέκεται σε κάθε περίσταση. Σε κάθε μέρος της Ελλάδας είναι χτισμένες αμέτρητες εκκλησιές και μοναστήρια, παλάτια αυτηνής της ταπεινής βασίλισσας, κι ένα σωρό ρημοκλήσια, μέσα στα βουνά, στους κάμπους και στα νησιά, μοσκοβολημένα από την παρθενική και πνευματική ευωδία της.

Μέσα στο καθένα απ’ αυτά βρίσκεται το παλιό και σεβάσμιο εικόνισμά της με το μελαχροινό και χρυσοκέρινο πρόσωπό της, που το βρέχουνε ολοένα τα δάκρυα του βασανισμένου λαού μας, γιατί δεν έχουμε άλλη να μας βοηθήσει, παρεκτός από την Παναγία, «άλλην γαρ ουκ έχομεν αμαρτωλοί προς θεόν εν κινδύνοις και θλίψεσιν αεί μεσιτείαν, οι κατακαμπτόμενοι υπό πταισμάτων πολλών».

Στολίδι ανάμεσα στους βράχους

Η Ι. Μονή Μεγάλου Σπηλαίου πήρε το όνομα της από το κάθετο βραχώδες συγκρότημα του Χελμού, επάνω στο οποίο είναι κτισμένη
Η Ιερά Μονή ίου Μεγάλου Σπηλαίου είναι ίο αρχαιότερο Μοναστήρι της Ελλάδος, αφού η παράδοση τοποθετεί την ίδρυσή του τον 4° αιώνα από τους κτίτορες Συμεών, Θεόδωρο και Ευφρόσυνη. Εκεί σώζεται η θαυματουργική εικόνα της Παναγίας Βρεφοκρατούσας.

Η εικόνα της Βρεφοκρατουσας Παναγίας του Μεγάλου Σπηλαίου είναι έργο του Αποστόλου Λουκά. Πιστεύεται ότι μαζί με το Ευαγγέλιο και τις Πράξεις των Αποστόλων την χάρισε ο Απ. Λουκάς στο πνευματικό του τέκνο, τον ηγεμόνα της Αχαΐας Θεόφιλο. Εκείνος δε την κληροδότησε στους απογόνους του. Κατά την εποχή των διωγμών, αυτοί την έκρυψαν στο Σπήλαιο. Οταν αυτοί απέθαναν ή φονευθηκαν για τον Χριστό, πα-ρέμεινε στο Σπήλαιο, μέχρι που ανακαλύφθηκε κατά τον θαυμαστό τρόπον από την Αγία Ευφρόσυνη. Η εικόνα είναι κηρόχυτος ή εγκαυστική, κατασκευασμένη δηλαδή από κερί, μαστίχα και ρητίνη, πάνω σε ξύλο ύψους 1,09, πλάτους 0,65 και πάχους 0,11. Το ξύλο αυτό έχει τοξοειδές άνω κοίλωμα, μέσα στο οποίο είναι ιστορημένη η κυρίως εικόνα. Η εικόνα είναι ανάγλυφη και παριστά τη Θεοτόκο με το κεφάλι ελαφρά γερμένο προς τα αριστερά, ενώ στο δεξί της χέρι κρατά το θείο βρέφος.

I. Μ. Κοιμήσεως της Θεοτόκου Βεργουβίτσας

Ο ναός κατασκευάστηκε το 1848 και η εικονογράφησή του έγινε από δυο αγιορείτες ζωγράφους το 1880. Το μεγάλου ύψους καμπαναριό του ναού κατασκευάστηκε το 1891 και αποτελεί συνέχεια του τοίχου που έγινε το 1880 και περικλείει τον χώρο που έχει κτισθεί η εκκλησία. Ειναι  αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου, βρίσκεται βορειοδυτικά του χωριού σε απόσταση χιλίων περίπου μέτρων από αυτό, σε υψόμετρο 700 μέτρων. Στο κατώφλι της πόρτας του έχει τοποθετηθεί η μαρμάρινη πλάκα, κάτω από την οποία βρέθηκε η ιστορική εικόνα της Παναγίας. Ο ναός είναι βυζαντινού ρυθμού. Στο εσωτερικό του υπάρχουν δύο σειρές τοιχογραφίες και πλήθος εικόνων.

Το τέμπλο του είναι ξυλόγλυπτο και χειροποίητο, έντεχνα πελεκημένο με πολλές ανάγλυφες παραστάσεις, ενώ είναι επιχρυσωμένο με πραγματική σκόνη χρυσού.
Ο ναός κατασκευάστηκε το 1848 και η εικονογράφησή του έγινε από δύο αγιορείτες ζωγράφους το 1880. Το μεγάλου ύψους καμπαναριό του ναού κατασκευάστηκε το 1891 και αποτελεί συνέχεια του τοίχου που έγινε το 1880 και περικλείει τον χώρο που έχει κτισθεί η εκκλησία. Στη μέση του βουνού, ακριβώς πάνω από την εκκλησία, υπάρχει ένας βράχος 6 περίπου μέτρων που στην κορυφή του δεσπόζει ένα πανάρχαιο πεύκο με μικρό ανάστημα, σαν είδος καρέκλας, το οποίο ονομάζεται «Κάθισμα της Παναγίας».

 

Θεοτόκου Οβρυάς

Ο Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Οβρυάς είναι ένας ιστορικός ναός με μακρά παράδοση.
Σύμφωνα με μαρτυρίες, κτίσθηκε στα μέσα του 19ου αιώνα, μετά την ελληνική επανάσταση του 1821 ως ένα μικρό ναΐδριο, με αφορμή την εύρεση της εικόνας της Θεοτόκου σε κοντινό χώρο από τη σημερινή θέση της εκκλησίας (νοτιοδυτικά του ναού).

Στη θέση του πρώτου ναού ξεκίνησε η ανέγερση του νέου το 1931, με πολιτικό μηχανικό το Κωνσταντίνο Νοκόπουλο. Η αποπεράτωση του ναού έγινε το 1935 περίπου. Ο ναός ονομαζόταν από τους πιστούς της περιοχής «Παναγίτσα», λόγω μικρών σχετικά διαστάσεών του.

 

* Από τις “Επιλογές” της “Π”, 15 Αυγούστου 2015

Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News