Μνήμη, βία και πατριαρχία: Η Νατάσα Εξηνταβελώνη μιλάει στο pelop.gr χωρίς να φοβάται τις λέξεις

Δεν είναι εύκολο να κουβαλάς τις λέξεις της βίας στο στόμα σου, όταν δεν είναι ρόλος αλλά βίωμα. Η Νατάσα Εξηνταβελώνη δεν δραματοποιεί· καταθέτει. Με αφορμή τον συγκλονιστικό μονόλογο “Girls & Boys”, μιλά στο pelop.gr για όσα διαβρώνουν σιωπηλά τις ζωές μας, για τις σχέσεις που γίνονται κλωστές και σπάνε, για τον θυμό που δεν εκρήγνυται αλλά ριζώνει.

Με τη διαύγεια εκείνης που έχει ανασκάψει μέσα της, μοιράζεται εμπειρίες, σκέψεις και τραύματα που έχουν πάρει σχήμα στο σώμα της σκηνής. Δεν παριστάνει τη γυναίκα· τη ζει, τη σκίζει και την ενώνει από την αρχή.

Ένα κορίτσι που μεγάλωσε με δυνατές γυναίκες και έμαθε αργά, αλλά αποφασιστικά, να αναγνωρίζει πότε κάτι είναι αλήθεια και πότε όχι. Μια ηθοποιός που πιστεύει στη δύναμη της τέχνης να ξεκλειδώνει τις σπείρες του παρελθόντος – και να τις μετατρέπει σε κάτι που μας ανήκει.

Έρχεστε στην Πάτρα με την παράσταση Girls and Boys, η οποία ξεκινάει σαν ρομαντική ιστορία, αλλά καταλήγει ως κάτι πιο σκοτεινό. Αν η δική σας η ζωή ήταν ένα θεατρικό έργο, ποια θα ήταν η μεγαλύτερη ανατροπή στην πλοκή της;

Είμαι στην ευχάριστη θέση να μην έχω κάποιο πολύ τραυματικό βίωμα σαν αυτό της ιστορίας. Παράλληλα νομίζω ότι το κομμάτι αυτό που αφορά στην πατριαρχία είναι κάτι το οποίο το βιώνουμε συνεχώς οι γυναίκες, οπότε μπορεί να μην έχω μια τόσο μεγάλη ανατροπή, ας πούμε, στη μέχρι τώρα ιστορία μου, αλλά έχω πολλές αιχμηρές στιγμές να θυμηθώ. Νομίζω ότι έχει περισσότερο να κάνει αυτό το κομμάτι της δικής μου ζωής, με τις στιγμές που εγώ ίδια συνειδητοποίησα τι χώρο μπορεί να δίνω σε σχέσεις ώστε να έχουν και κάποιο χαρακτήρα περισσότερο βίαιο, τι χώρο και στον ίδιο μου τον εαυτό, τι χώρο βλέπω να παίρνει η ίδια η κοινωνία γύρω μου σε σχέση με τη βία.

Το έργο σας κάνει, από τη μια θεατή και από την άλλη αφηγήτρια, της ίδιας τη δική σας ιστορίας. Αν μπορούσατε εσείς να γυρίσετε πίσω στο χρόνο για να παρακολουθήσετε τον εαυτό σας σε μια στιγμή της δική σας ζωής, θα το κάνατε; Ποια θα ήταν αυτή η στιγμή και γιατί;

Η ηρωίδα κάνει μία ανασκόπηση της ζωής της και το ίδιο το έργο μας δίνει την απάντηση, κατά τη γνώμη μου στο γιατί το κάνει. Το κάνει γιατί συνθέτει τα κομμάτια του παζλ για να μπορέσει αφενός να τα κατανοήσει περισσότερο, αφετέρου να αφαιρέσει και κάποια από αυτά, τα πιο τραυματικά. Έχει έναν δραστικό τρόπο απέναντι στο τραύμα της αυτή η λειτουργία στην οποία μπαίνει.

Νομίζω αντίστοιχα και εμένα με βοηθάει πολύ ο αναλυτικός νους στο να διαχειριστώ τραύματα και εμπειρίες και έχω μάθει με τα χρόνια -και ίσως βοηθάει και το θέατρο που είναι η δουλειά μας το να λέμε ιστορίες- το να μοιράζομαι τα πράγματα, ακόμη και αν αυτά είναι τραυματικά. Είναι κάτι που ως νεότερη δεν το έκανα. Νομίζω, ότι όσο είμαστε πιο νέοι, δαιμονοποιείται λίγο περισσότερο το συναίσθημα και όσο μεγαλώνουμε καταλαβαίνουμε ότι είναι μέρος και αυτό του εγκεφάλου μας, είναι προς διαχείριση και ότι και κάποιες φορές μπορεί να μην είναι καν αληθινό. Οπότε, οι στιγμές τις οποίες έχω προσπαθήσει και παρατηρώ στο πρόσφατο παρελθόν να αναλύσω, είναι στιγμές που έχουν να κάνουν ίσως και με το πιο βαθύ παρελθόν, στιγμές δηλαδή που δεν μπορείς εύκολα να ανακαλέσεις, ακόμη και παιδικές στιγμές, από τα χρόνια της εφηβείας δηλαδή. Στιγμές του μακρινού παρελθόντος που δίνουν πολλές απαντήσεις τελικά για το ποιοι είμαστε σήμερα και ψυχογραφικά αν το δεις.

Γενικά βλέπεις ότι όσο πας προς το παρελθόν, ο χρόνος λειτουργεί περισσότερο σαν σπείρα, νομίζω δηλαδή ότι βρίσκεις τον εαυτό σου μέσα στο παρελθόν και αυτά είναι τα κομμάτια που κάνουν τις ιστορίες, τις αληθινές ιστορίες, τις προσωπικές ιστορίες τόσο ουσιαστικές και τόσο αποκαλυπτικές για το σήμερα.

Μιλάμε για τη βία στις ανθρώπινες σχέσεις ως κάτι προφανές αλλά υπάρχει και μια άλλη μορφή βίας πιο σιωπηλή, πιο υποσυνείδητη. Έχετε νιώσει εσείς ότι υπήρξατε ποτέ αποδέκτης ή και θύτης μια τέτοιας μορφής βίας χωρίς να το καταλάβετε όμως αμέσως;

Στην ουσία η ενσυναίσθηση αποκαλύπτει κομμάτια μας τα οποία μπορεί να μην είχαμε καν συνειδητοποιήσει τι αντίκτυπο έχουν για τους άλλους ανθρώπους. Η λέξη “βία” είναι τόσο ευρεία που δεν θέλω να χαρακτηρίζω έτσι περιστατικά στη ζωή μου τα οποία δεν είχαν και τόσο μεγάλη βαρύτητα, γιατί έτσι νιώθω ότι αποδυναμώνω τα περιστατικά βίας που έχουν πραγματικά “τσακίσει” κάποιους άλλους ανθρώπους.

Ακόμα όμως και το κομμάτι της επιθετικότητας έχει διάφορες μορφές. Κάποιες φορές είναι στοχευμένη, όπως είπες, και κάποιες άλλες φορές είναι αυθόρμητη και εντελώς ασυνείδητη. Όλα αυτά τα κομμάτια που έχουν να κάνουν με την επιθετικότητα, με τον θυμό όταν αυτός είναι εσωτερικευμένος, φυσικά και τα έχω βιώσει και τα έχω εκφράσει, τα έχω εξωτερικεύσει και πολύ συχνά σε κοντινούς και αγαπημένους μου ανθρώπους, που μπορούν να δεχτούν πιο εύκολα τις εσωτερικευμένες μου τάσεις, ενώ δεν θα έπρεπε. Εγώ δεν τις δαιμονοποιώ απόλυτα αυτές τις στιγμές. Θεωρώ ότι είμαστε πολλά πράγματα και δεν είμαστε μόνο η συνάρτηση από τα πράγματα που μας χαρακτηρίζουν, είμαστε και η συνάρτηση από αυτά που θέλουμε να γίνουμε. Οπότε, πιστεύω πολύ στην αλλαγή μας και πιστεύω ότι λίγος χώρος μπορεί να υπάρχει. Μέχρι εκεί που δεν προσβάλλουμε τον άλλον και δεν γινόμαστε τοξικοί και κακοί για τον διπλανό μας και για τον εαυτό μας.

Από εκεί και πέρα, η βία είναι πάντα κατακριτέα, ένα κομμάτι το οποίο πρέπει ως κοινωνίες να μάθουμε να το μαλακώνουμε, να το καταλαβαίνουμε, να το επεξεργαζόμαστε και σίγουρα σε ό,τι αφορά σε πράγματα που είναι εξωγενή, ας πούμε η κρατική βία που βιώνουμε πάρα πολύ έντονα στις μέρες μας, νιώθω ότι πρέπει να λυθούν σιγά – σιγά. Είναι πάρα πολύ μεγάλη η βιαιότητα που βιώνουμε ως καθημερινοί άνθρωποι και μετά μένει πάρα πολύ λίγος χρόνος για τα δικά μας. Και νομίζω ότι αυτός είναι και ο λόγος που η ενδοοικογενειακή βία άργησε τόσο πολύ να βγει κάτω από το χαλάκι.

Ίσως γιατί παλαιότερα, η ενδοοικογενειακή βία δεν θεωρείτο βία ουσιαστικά; Γιατί παλαιότερα δεν θεωρούσαν ενδοοικογενειακή βία το να ρίξει ένας άνδρας μία σφαλιάρα π.χ. στην γυναίκα του.

Αυτά είναι κομμάτια της πατριαρχίας που είναι πολύ εσωτερικευμένα. Ο άντρας, λόγω του ότι μπορεί να είχε μια οικονομική παροχή περισσότερη, μια άλλη επιρροή, δεν ξέρω, θεωρείτο ότι είχε και την άφεση να κάνει όλα αυτά. Αυτά είναι εσωτερικευμένα, δεν αλλάζουν απ’ τη μια μέρα στην άλλη. Και σήμερα τα πράγματα τόσο βίαια απ’ έξω, από το τι βλέπεις στα social, από το πώς μέσα σε ένα συλλαλητήριο μπορεί να δεχτείς την κρατική βία, να νιώθεις μέσα στην ίδια σου τη χώρα ότι δεν είσαι ασφαλής και δεν είσαι προστατευμένος από την ίδια σου την χώρα, από την ίδια σου την κυβέρνηση, από τον ίδιο τον τόπο στον οποίο ζεις.

Μετά, η οικογένεια και το σπίτι που οι πόρτες κλείνουν, ή θα γίνει ο μικρόκοσμος που θα τον φτιάξουμε για να είναι όλα μέσα σε ένα σύννεφο, ή μπορεί από την άλλη να γίνει και ένα μέρος για κάποιους ανθρώπους, όπως βλέπουμε, που είναι μία φυλακή. Μία φυλακή είναι, η σταγόνα που θα ξεχειλίσει το ποτήρι στη βία.

Μιλάμε για πατριαρχία, αλλά μιλάμε και για ένα έργο στη συγκεκριμένη περίπτωση που δείχνει ότι έχει έντονο γυναικείο βλέμμα όσον αφορά τη βία και την εξουσία. Στην πραγματική σας ζωή, ποια ήταν η πρώτη στιγμή που καταλάβετε ότι το να είσαι γυναίκα σημαίνει κάτι διαφορετικό τελικά;

Εγώ άργησα λίγο να το δω αυτό, γιατί με μεγάλωσαν κυρίως δύο γιαγιάδες λόγω ότι οι γονείς μου δούλευαν. Και οι γιαγιάδες αυτές είχαν κομβικό ρόλο στη διαπαιδαγώγησή μου. Μιλάμε για δύο γιαγιάδες που ήταν τόσο επιδραστικός ο ρόλος τους επάνω μου, που παρότι δεν είναι στη ζωή, στοιχεία της προσωπικότητάς μου τα έχουν διαμορφώσει αυτές. Λειτουργούσαν ως εμπνευστικές μορφές και οι δύο. Ήταν δύο γυναίκες κυρίαρχες του εαυτού τους! Οπότε εγώ είχα μία πρώτη εικόνα της γυναίκας η οποία και θα πει τη γνώμη της ανοιχτά και θα είναι και πολύ ενεργητική σε σχέση με τα πράγματα και θα συγκρουστεί κιόλας αν χρειαστεί. Ταυτόχρονα είχα την ευκαιρία ο πατέρας μου να είναι ένας άνθρωπος -και είναι ακόμη- πάρα πολύ ανεκτικός σε σχέση με το διαφορετικό, πάρα πολύ γλυκός. Γενικότερα, πήρα ευτυχώς ένα πολύ γλυκό feedback σε σχέση με τις δικές μου επιλογές, με το τι θέλω να κάνω, με το πόσο όλα επιτρέπονται, όλα είναι μέσα στο παιχνίδι.

Για μένα το σχολείο και οι άλλες ιστορίες που έβλεπα γύρω μου, ήταν αποκαλυπτικές ως προς αυτό. Γιατί έβλεπα ότι ο κόσμος δεν είναι έτσι, γενικώς. Λειτούργησε λίγο ανάποδα. Έμαθα μεγαλώνοντας. Και μέσα από τις πρώτες μου ίσως ερωτικές σχέσεις ήρθα, νομίζω, για πρώτη φορά σε επαφή με το ότι μπορεί να υπάρχει ζήλεια, μπορεί να υπάρχει κτητικότητα, πράγματα τα οποία στην οικογένειά μου δεν τα είχαμε συζητήσει ποτέ και δεν είχα έρθει ποτέ σε επαφή.

Και ήταν κάπως σοκαριστικό, γιατί το κομμάτι της συντροφικότητας, της πρώτης συντροφικότητας των πρώτων χρόνων που μπορεί να το ένιωθα, ήρθε μαζί με ένα κομμάτι που είχε να κάνει με όλα αυτά τα λίγο τοξικά πράγματα, τα οποία εγώ τα αποδέχτηκα ως τέτοια. Ένιωθα ότι μάλλον έτσι γίνεται. Όταν αναπτύσσεις και μία συντροφική και ερωτική σχέση μάλλον είναι ok το αγόρι σου να έχει και έναν λόγο παραπάνω στο τι θα φορέσεις, στο πώς θα μιλήσεις, στο τι θα κάνετε.

Αυτά δεν τα είχα βιώσει στην οικογένειά μου. Όμως, ευτυχώς, όταν προέρχεσαι από περιβάλλοντα οικογενειακά που αυτά δεν είναι βίωμά σου, νομίζω ότι δεν θα αναζητήσεις πολύ τέτοιες σχέσεις. Θα πας προς την άλλη κατεύθυνση, θα το αμφισβητήσεις γρήγορα. Οπότε ευτυχώς δεν αναζητώ τα κακά παιδιά. Εδώ και πολλά – πολλά χρόνια αναζητώ τα καλά παιδιά.

Τώρα σας δίνω δύο επιλογές. Ή να παίξετε έναν ρόλο που εκφράζει απόλυτα αυτό που είστε ή έναν ρόλο που σας αναγκάζει να γίνετε κάτι που δεν αναγνωρίζετε. Ποιον θα επιλέγατε και γιατί;

Νομίζω ότι στους ρόλους πάντα φέρνεις κάτι από σένα, όπως και να έχει. Οπότε δεν είναι ότι θα φέρεις ποτέ κάτι τελείως ξένο, μη αναγνωρίσιμο. Αλλά, μπορεί να φέρεις κάτι από εσένα που έχεις πάρα πολύ καλά θάψει, υπονομεύσει ή βάλει στην άκρη.

Αυτό το βίωσα αρκετά σε σχέση με την παράσταση που έπαιζα πέρυσι, στο «Γλάρο» του Δημήτρη Καρατζά που ήταν μια πολύ σκοτεινή ηρωίδα. Κάποιοι άνθρωποι που με είδαν είπαν ότι δεν με αναγνώρισαν πολύ, αλλά από την άλλη εγώ ένιωθα πάρα πολύ ο εαυτός μου μέσα σε αυτό, γιατί ήρθα σε επαφή με κάποια σκοτάδια μου τα οποία είναι 100% γνώριμα σε εμένα.

Φέτος, στον Girls & Boys καλούμαι να πω την ιστορία μιας μητέρας παρότι δεν είμαι μητέρα, δεν έχω το βίωμα αυτό. Μπορώ να πω όμως ότι υπάρχει κάτι από μένα ήδη μέσα σε αυτό παρότι δεν έχω παιδιά, ακόμη τουλάχιστον. Νομίζω ότι κάπως με έναν τρόπο βάζουμε κάτι από τον εαυτό μας, ακόμη και αν η ιστορία είναι πολύ μακριά από εμάς και γι’ αυτό αγαπώ το θέατρο τόσο πολύ. Μπαίνουμε στη διαδικασία εμείς να πούμε μια ιστορία που δεν συμβαίνει σε εμάς και δεν συμβαίνει τώρα και μπαίνει στην διαδικασία το κοινό να ακούσει μια ιστορία, που ξέρει πολύ καλά ότι φεύγοντας από αυτή την αίθουσα θα την πάρει μαζί του μόνο ως μια ανάμνηση.

Αυτό είναι μια καινοτομία του θεάτρου, όσο παλιό και να είναι, είναι φοβερά επιδραστικό και το λατρεύω, πιστεύω απίστευτα στη δύναμή του.

Αγαπάτε πολύ το θέατρο, αλλά γίνατε γνωστή στο ευρύ κοινό, όπως συνηθίζουμε και λέμε, μέσα από την τηλεόραση. Ποια είναι η μεγαλύτερη αλήθεια που σας έμαθε η τηλεόραση αλλά και το ποιο είναι το μεγαλύτερο ψέμα της;

Σίγουρα, η τηλεόραση είναι ένα τεράστιο σχολείο και νομίζω ότι χρωστάω αρκετά πράγματα στην τηλεόραση. Δεν αναφέρομαι στην αναγνωρισιμότητα, δεν είναι ότι δεν την εκτιμώ, παίζει ρόλο σε αρκετά πράγματα, αλλά δεν με έχει απασχολήσει ιδιαίτερα αυτό το κομμάτι. Δεν θεωρώ ότι τις δουλειές μου στο θέατρο τις χρωστάω στην τηλεόραση, ούτε όμως ότι μου στέρησε και κάτι η τηλεόραση.

Η τηλεόραση όμως, ως τηλεόραση με έχει μάθει πάρα πολλά πράγματα σε σχέση με την χρήση της κάμερας, με έχει βοηθήσει πολύ και στο κινηματογράφο. Νομίζω ότι εκπαιδεύει πάρα πολύ τα εργαλεία του ηθοποιού σε σχέση με το ότι έχεις να παίξεις κάτι στο εδώ και τώρα, είναι πάρα πολύ λίγος ο χρόνος οπότε θα ακονίσεις πάρα πολύ τα εκφραστικά σου εργαλεία. Σίγουρα αυτό θα συμβεί αν έχεις και τους κατάλληλους ανθρώπους γύρω σου, αλλά εγώ στην τηλεόραση είχα την ευκαιρία να δουλέψω με πάρα πολύ ικανούς ανθρώπους σε όλες τις δουλειές που έκανα. Οπότε, η μεγαλύτερη αλήθεια που έμαθα στην τηλεόραση είναι ότι οι άνθρωποι που είναι πίσω από τις κάμερες παίζουν και τον βασικότερο ρόλο ως προς το ότι θα δει ο άλλος στην οθόνη του. Μπορεί π.χ. να έχεις πάρα πολύ λίγο χρόνο και ο σκηνοθέτης σου να πει ένα εμπνευστικό πράγμα την κατάλληλη στιγμή, οι άνθρωποι που θα σε προετοιμάσουν για όλο αυτό, οι σχέσεις που θα δημιουργηθούν πίσω από τις κάμερες.

Ο κόσμος δεν ξέρει ότι στην τηλεόραση δεν πας και 2-3 ώρες. Μπορεί να είσαι εκεί 10 ή 11 ώρες την ημέρα, οπότε αυτό παίρνει ένα τεράστιο κομμάτι της ζωής σου. Το πώς θα λειτουργήσουν τα πράγματα πίσω από τις κάμερες, είναι η μεγαλύτερη αλήθεια πίσω από κάθε δουλειά. Εγώ είχα τη χαρά να έχω κάνει πάρα πολλούς φίλους και να εκτιμώ πάρα πολύ τους ανθρώπους. Αυτή είναι η μεγαλύτερη αλήθεια και ταυτόχρονα νομίζω αυτό είναι και το μεγαλύτερο ψέμα, δηλαδή ότι νομίζουμε ότι όλα είναι η στιγμή που βλέπουμε στην οθόνη. Όχι, είναι πολλά περισσότερα, είναι ένας ολόκληρος κόσμος, είναι μια ολόκληρη παράλληλη ζωή που ζουν αυτοί οι άνθρωποι που βλέπουμε στην τηλεόραση.

Ίνφο “Girls & Boys”

Χώρος: Θέατρο Πάνθεον, Πάτρα
Παράσταση: Τετάρτη 2 Απριλίου 2025, στις 20:00
Διάρκεια παράστασης: 90 λεπτά
Τιμές εισιτηρίων: 18 ευρώ Κανονικό, 16 ευρώ Μειωμένο (ΑμεΑ, φοιτητικό, ανέργων)
Πληροφορίες & Αγορά εισιτηρίων: https://www.more.com/gr-el/tickets/theater/girls-boys-tour/ & από το ταμείο του Πάνθεον (2610 325778)

Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News