Μετά τον Δανό δότη, ξεγυμνώνεται μια βιομηχανία 2 δισ.: Τα κενά, οι κίνδυνοι και η ευρωπαϊκή «Άγρια Δύση» της δωρεάς σπέρματος
Οι αποκαλύψεις για τον Δανό δωρητή του οποίου το σπέρμα γέννησε σχεδόν 200 παιδιά σε 14 χώρες –με περιπτώσεις καρκίνου λόγω παθογόνου μετάλλαξης– ανοίγουν πλέον μια μεγάλη συζήτηση: τα όρια, τα κενά και η ανεπαρκής εποπτεία μιας βιομηχανίας δισεκατομμυρίων.
Η έρευνα του BBC για τον δανό δωρητή που μετέδωσε σε δεκάδες παιδιά μια σπάνια γενετική μετάλλαξη δεν ανέδειξε μόνο έναν μεμονωμένο κίνδυνο· φώτισε μια παγκοσμιοποιημένη αγορά δωρεάς σπέρματος που επεκτείνεται ταχύτατα, χωρίς ενιαία όρια, χωρίς ενιαίο μητρώο και συχνά χωρίς ουσιαστικό έλεγχο. Στο επίκεντρο βρίσκονται πλέον πολιτικές, επιστημονικές και ηθικές ανησυχίες για το πώς ρυθμίζεται –ή αν ρυθμίζεται– μια βιομηχανία που ξεπερνά τα 2 δισεκατομμύρια δολάρια.
Οι αποκαλύψεις του BBC σχετικά με δωρητή από τη Δανία, του οποίου το γενετικό υλικό χρησιμοποιήθηκε για τη γέννηση τουλάχιστον 197 παιδιών σε 14 χώρες –με την Ελλάδα ανάμεσά τους– προκαλούν βαθιές αναταράξεις στο ευρωπαϊκό σύστημα δωρεάς σπέρματος. Ορισμένα από τα παιδιά νόσησαν από καρκίνο λόγω παθογόνου μετάλλαξης στο γονίδιο TP53, φέρνοντας στην επιφάνεια ένα ζήτημα που αγγίζει όχι μόνο την υγεία αλλά και τη βιοηθική, τη νομοθεσία και την εποπτεία.
Η υπόθεση καταδεικνύει τη ραγδαία ανάπτυξη της διεθνούς αγοράς σπέρματος, η οποία καλύπτει ανάγκες γυναικών με υπογονιμότητα, ομόφυλων ζευγαριών ή γυναικών που επιλέγουν τη μητρότητα μόνες. Η βιομηχανία αυτή, μόνο στην Ευρώπη, αποτιμήθηκε το 2023 στα 1,57 δισ. δολάρια, ενώ εκτιμάται ότι θα ξεπεράσει τα 2,18 δισ. μέχρι το 2033.
Παρά τη μεγάλη ζήτηση, η προσφορά παραμένει μικρή. Λιγότεροι από 5 στους 100 άνδρες που εκδηλώνουν ενδιαφέρον πληρούν τα αυστηρά κριτήρια: αριθμός και κινητικότητα σπερματοζωαρίων, αντοχή στην κατάψυξη, πλήρης έλεγχος λοιμώξεων και γενετικών νόσων. Στο Ηνωμένο Βασίλειο υπάρχουν και ηλικιακά όρια, κάτι που περιορίζει περαιτέρω τη δεξαμενή δωρητών. Το αποτέλεσμα είναι χώρες να εισάγουν μαζικά σπέρμα από το εξωτερικό.
Πώς μπορεί ένας άνθρωπος να γίνει «πατέρας» εκατοντάδων παιδιών
Η ίδια η βιολογία δίνει τη δυνατότητα. Οι δωρητές επισκέπτονται τις τράπεζες μέχρι και δύο φορές την εβδομάδα για μήνες, με κάθε δείγμα να περιλαμβάνει δεκάδες εκατομμύρια σπερματοζωάρια. Την ίδια ώρα, οι υποψήφιοι γονείς επιλέγουν δωρητή με κριτήρια που θυμίζουν εφαρμογές γνωριμιών: εμφάνιση, φωνή, επάγγελμα, μορφολογικά χαρακτηριστικά. Ορισμένοι δωρητές, επομένως, γίνονται εξαιρετικά δημοφιλείς.
Η κυριαρχία της Δανίας
Η Δανία αποτελεί κέντρο της παγκόσμιας αγοράς, φιλοξενώντας ορισμένες από τις μεγαλύτερες τράπεζες σπέρματος διεθνώς. Η ιδέα του «σπέρματος των Βίκινγκς» έχει γίνει εμπορικό σήμα, με τα χαρακτηριστικά των δανών δωρητών –όπως ξανθά μαλλιά και γαλανά μάτια– να θεωρούνται ελκυστικά για γυναίκες από διαφορετικά γενετικά υπόβαθρα. Σύμφωνα με στοιχεία του κλάδου, το 60% των αιτημάτων προέρχεται από μορφωμένες, ανύπαντρες γυναίκες γύρω στα 30.
Ωστόσο, η διασυνοριακή διακίνηση δεν συνοδεύεται από ενιαίο ευρωπαϊκό σύστημα καταγραφής. Ο συγκεκριμένος δωρητής είχε δώσει δείγματα σε 67 κλινικές σε 14 χώρες, καθεμιά από τις οποίες εφαρμόζει διαφορετικά όρια ως προς τον αριθμό παιδιών ή οικογενειών ανά δωρητή. Αυτό επιτρέπει σε έναν άνθρωπο να αποκτήσει εκατοντάδες απογόνους χωρίς πραγματικό έλεγχο.
Ζητούν ευρωπαϊκό μητρώο – μια αγορά που θυμίζει «Άγρια Δύση»
Μετά τις αποκαλύψεις, βελγικές αρχές ζήτησαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τη δημιουργία ενιαίου μητρώου δωρητών σπέρματος. Ο αντιπρόεδρος της βελγικής κυβέρνησης χαρακτήρισε τον κλάδο «Άγρια Δύση», ενώ η Ευρωπαϊκή Εταιρεία Ανθρώπινης Αναπαραγωγής και Εμβρυολογίας προτείνει ανώτατο όριο 50 οικογενειών ανά δωρητή σε επίπεδο ΕΕ.
Τα ζητήματα δεν αφορούν μόνο την υγεία. Αφορούν και την ταυτότητα και τη ψυχολογική επιβάρυνση παιδιών και δωρητών, ειδικά σήμερα που τεστ DNA και κοινωνικά δίκτυα επιτρέπουν την εύκολη ανεύρεση βιολογικών συγγενών. Όπως τονίζει ο βιοηθικός Τζον Άπλμπι, πρόκειται για «ένα τεράστιο ηθικό ναρκοπέδιο» που απαιτεί ισορροπία ανάμεσα στο δικαίωμα στην οικογένεια και την προστασία όλων των εμπλεκομένων.
Το βασικό ερώτημα παραμένει: Μπορεί να υπάρξει ουσιαστικός έλεγχος σε μια αγορά που λειτουργεί πέρα από σύνορα; Ή κάθε περιορισμός θα ωθήσει τους ενδιαφερόμενους σε ανεπίσημες και αδιαφανείς λύσεις;
Η «Πελοπόννησος» και το pelop.gr σε ανοιχτή γραμμή με τον Πολίτη
Η φωνή σου έχει δύναμη – στείλε παράπονα, καταγγελίες ή ιδέες για τη γειτονιά σου.
Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News
