Ο ύπνος «προδίδει» την Πάρκινσον: Πώς τα ανήσυχα όνειρα και το φύλο προειδοποιούν για τον εκφυλισμό του εγκεφάλου
Πριν εμφανιστούν τα πρώτα κινητικά ή γνωστικά συμπτώματα, ο εγκέφαλος προειδοποιεί. Μια νέα διεθνής μελέτη, δημοσιευμένη στο Nature Communications, αποκαλύπτει ότι η εκδραμάτιση ονείρων στον ύπνο REM αποτελεί πρόδρομο της νόσου Πάρκινσον, ενώ οι διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών ίσως κρύβουν το «κλειδί» για την καθυστέρηση της νευροεκφύλισης.
Η νόσος Πάρκινσον δεν ξεκινά απότομα, αλλά προειδοποιεί αθόρυβα. Ένα από τα πρώτα σημάδια φαίνεται να βρίσκεται στα όνειρα – εκεί όπου το σώμα κινείται χωρίς έλεγχο, εκφράζοντας τη μάχη που δίνει ο εγκέφαλος πριν αρχίσει να χάνει τη δύναμή του.
Η διαταραχή συμπεριφοράς στον ύπνο REM (iRBD), γνωστή ως εκδραμάτιση ονείρων, αποτελεί την πιο ισχυρή προειδοποίηση για νευροεκφυλιστικές νόσους όπως η Πάρκινσον, η άνοια με σωμάτια Lewy και η πολλαπλή συστηματική ατροφία.
Περισσότεροι από 7 στους 10 ασθενείς με αυτή τη διαταραχή θα αναπτύξουν τελικά κάποια από τις παραπάνω παθήσεις.
Η νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Nature Communications συγκέντρωσε δεδομένα από 888 άτομα σε Ευρώπη, Αμερική και Αυστραλία – 408 ασθενείς με επιβεβαιωμένη εκδραμάτιση ονείρων και 480 υγιείς μάρτυρες. Με μαγνητικές τομογραφίες υψηλής ανάλυσης, οι ερευνητές χαρτογράφησαν τις πρώιμες αλλοιώσεις του εγκεφάλου και εντόπισαν σαφείς διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών.
Οι άνδρες παρουσιάζουν εκτεταμένη εγκεφαλική ατροφία
Παρότι άνδρες και γυναίκες είχαν παρόμοια ηλικία και συμπτώματα, οι άνδρες εμφάνισαν σημαντικά μεγαλύτερη απώλεια εγκεφαλικού φλοιού.
Η ατροφία εντοπίστηκε στο 38% του αριστερού και στο 60% του δεξιού ημισφαιρίου, ενώ στις γυναίκες τα ποσοστά ήταν μόλις 11% και 17% αντίστοιχα. Μετά από αυστηρή στατιστική διόρθωση, στις γυναίκες σχεδόν καμία περιοχή (1%) δεν παρέμενε ατροφική, σε αντίθεση με το 53% των περιοχών στους άνδρες.
Οι πιο ευάλωτες ζώνες περιλάμβαναν το αισθητικοκινητικό σύστημα και τον ινιακό λοβό, περιοχές που επηρεάζονται και στις προχωρημένες μορφές Πάρκινσον. Το εύρημα αυτό ενισχύει την άποψη ότι η εκδραμάτιση ονείρων αποτελεί πρόδρομη φάση της νόσου και όχι απλή διαταραχή ύπνου.
Το φύλο ως προστατευτικός μηχανισμός
Η έρευνα εντόπισε γονιδιακές διαφορές που ίσως εξηγούν την ανθεκτικότητα των γυναικών. Στις περιοχές του εγκεφάλου που αντιστέκονται στην ατροφία, βρέθηκε υπερέκφραση των γονιδίων ESRRG και ESRRA, τα οποία συνδέονται με τους οιστρογονικούς υποδοχείς και τη μιτοχονδριακή υγεία. Αυτοί οι μηχανισμοί φαίνεται να ενισχύουν την ενεργειακή λειτουργία των νευρώνων και να προσφέρουν νευροπροστασία έναντι των εκφυλιστικών διεργασιών.
Η μελέτη επίσης υποδεικνύει πιθανή σχέση με την όσφρηση, καθώς γυναίκες παρουσιάζουν συνήθως καλύτερη οσφρητική λειτουργία – ικανότητα που φαίνεται να μειώνεται νωρίς στη νόσο Πάρκινσον.
Η κοινωνική διάσταση της διάγνωσης
Η ανισότητα φύλου στα περιστατικά ίσως αντανακλά και κοινωνικές παραμέτρους. Οι εκδηλώσεις της διαταραχής στον ύπνο μπορεί να παραμένουν αδιάγνωστες στις γυναίκες, είτε λόγω κοινωνικών ρόλων είτε επειδή η συμπεριφορά τους στον ύπνο είναι λιγότερο «θορυβώδης». Ωστόσο, τα βιολογικά δεδομένα δείχνουν ότι το γυναικείο φύλο προσφέρει πραγματική προστασία απέναντι στη νευροεκφύλιση.
Ένα παράθυρο πρόληψης
Τα ευρήματα αναδεικνύουν τη σημασία του ύπνου ως πρώιμου δείκτη νευροεκφυλισμού και θέτουν τη βάση για στοχευμένες θεραπείες που θα μπορούσαν να επιβραδύνουν ή να αποτρέψουν την εξέλιξη της Πάρκινσον πριν την εκδήλωσή της.
Η ενσωμάτωση του φύλου στις μελλοντικές κλινικές δοκιμές προτείνεται ως κρίσιμο βήμα, ώστε να λαμβάνονται υπόψη οι διαφορετικές νευροβιολογικές τροχιές μεταξύ ανδρών και γυναικών.
Η εικόνα που προκύπτει είναι καθαρή: τα όνειρα δεν είναι απλώς αντανάκλαση του υποσυνείδητου, αλλά παράθυρο στα πρώτα ίχνη της νευροεκφύλισης — κι ενδεχομένως, το σημείο από όπου μπορεί να αρχίσει η πρόληψη της Πάρκινσον.
Η «Πελοπόννησος» και το pelop.gr σε ανοιχτή γραμμή με τον Πολίτη
Η φωνή σου έχει δύναμη – στείλε παράπονα, καταγγελίες ή ιδέες για τη γειτονιά σου.
Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News
