24 Ιουλίου 1974: Η Δημοκρατία βγαίνει από τον γύψο

Οι Απριλιανοί ριψάσπιδες εκείνο το πρωινό της 23ης Ιουλίου 1974 στην κυριολεξία εξαφανίστηκαν, παραδίνοντας την ηγεσία της Ελλάδας στους πολιτικούς

24 Ιουλίου 1974: Η Δημοκρατία βγαίνει από τον γύψο

Η ιστορία της μετάβασης από ένα καθεστώς επιόρκων συνωμοτών επταετούς διάρκειας, στη Δημοκρατία, με φόντο την εισβολή του «Αττίλα» στην Κύπρο, είναι γνωστή.

Οι Απριλιανοί ριψάσπιδες εκείνο το πρωινό της 23ης Ιουλίου 1974 στην κυριολεξία εξαφανίστηκαν, παραδίνοντας την ηγεσία της Ελλάδας στους πολιτικούς. Το μεσημέρι της ίδιας ημέρας, έγινε συνάντηση υπό τον τότε «Πρόεδρο της Δημοκρατίας» Φαίδωνα Γκιζίκη με σημαντικές προσωπικότητες της προδικτατορικής περιόδου, όπως ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος της ΕΡΕ, ο Γεώργιος Μαύρος της Ενώσεως Κέντρου, οι Ευάγγελος Αβέρωφ, Σπύρος Μαρκεζίνης, Στέφανος Στεφανόπουλος, Πέτρος Γαρουφαλλιάς, Γεώργιος Αθανασιάδης-Νόβας, Ξενοφών Ζολώτας, κ.ά.

Στη σύσκεψη αυτή αποφασίστηκε να σχηματιστεί πολιτική κυβέρνηση υπό τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο. Ο Ευάγγελος Αβέρωφ, όμως, πρόκρινε τη λύση της επιστροφής του Κωνσταντίνου Καραμανλή, ο οποίος ζούσε στο Παρίσι αυτοεξόριστος από το 1963. Στη βραδινή σύσκεψη των πολιτικών επικυρώθηκε η συγκεκριμένη πρόταση και ο Καραμανλής επέστρεψε στην Ελλάδα στις 2 το πρωί της 24ης Ιουλίου, με το αεροσκάφος του Προέδρου της Γαλλικής Δημοκρατίας Βαλερί Ζισκάρ Ντ΄ Εστέν. Ο κόσμος τον υποδέχθηκε στο αεροδρόμιο του Ελληνικού ως Μεσσία και στις 4 το πρωί, ορκίστηκε πρωθυπουργός από τον τότε Αρχιεπίσκοπο Σεραφείμ. Το μεσημέρι της ίδιας ημέρας ορκίστηκε ένα μέρος από την κυβέρνησή του, αποτελούμενο από πολιτικά πρόσωπα της Δεξιάς και του Κέντρου, ενώ στις 26 Ιουλίου, συμπληρώθηκε η σύνθεση του υπουργικού συμβουλίου, με την ορκωμοσία και των υπολοίπων υπουργών.

Τα πρώτα μέτρα για την αποκατάσταση της Δημοκρατίας ήταν η απόλυση όλων των κρατουμένων, η αμνήστευση των πολιτικών αδικημάτων, το κλείσιμο των στρατοπέδων πολιτικών κρατουμένων, η επιστροφή της εθνικότητας σε όλους όσους η δικτατορία είχε στερήσει την ελληνική ιθαγένεια και η αντιμετώπιση της κρίσης στην Κύπρο, δυστυχώς όχι επιτυχημένα. Και κάπου εκεί ξεκίνησε η σύγχρονη Ιστορία της Ελλάδας και η Μεταπολίτευση. Πώς ορίζει ο καθηγητής Ιστορίας στο ΕΚΠΑ Ευάνθης Χατζηβασιλείου αυτό το τελευταίο;

«Σε μία πρόταση, η Μεταπολίτευση, το 1974-75, είναι η ιστορική στιγμή κατά την οποία η χώρα επέτυχε οριστικά την κατοχύρωση της εδραιωμένης, φιλελεύθερης δημοκρατίας και της δυτικής-ευρωπαϊκής της ταυτότητας. Είναι, με άλλα λόγια, μια κρίσιμη καμπή στη νεότερη και σύγχρονη ιστορία του κράτους μας», αναφέρει ο γενικός γραμματέας του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία και προσθέτει: «Το μεγαλύτερο θεσμικό επίτευγμα από το 1974 και μετά, είναι ένα πλέγμα παραγόντων που έπρεπε να συντρέξουν όλοι μαζί. Πρώτον, η υιοθέτηση του Συντάγματος του 1975 που επέφερε το οριστικό ξεπέρασμα της διπλής κρίσης του 20ού αιώνα (Εθνικός Διχασμός και Εμφύλιος Πόλεμος). Δεύτερον, και συνδεδεμένο με το πρώτο, η πλήρης προσχώρηση στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες, που έκανε πράξη ένα όνειρο αιώνων του νέου ελληνισμού, δηλαδή να γίνουμε οργανικό τμήμα της Ευρώπης. Τρίτον, η σωστή -ίσως όχι πάντοτε άψογη αλλά πάντως σωστή- εφαρμογή του Συντάγματος από το 1975 έως σήμερα, που επιβεβαίωσε την ιδιότητα της χώρας ως μέλους του ανεπτυγμένου κόσμου και των προηγμένων δημοκρατιών».

Η πολιτική ηγεσία του 1974 έλυσε θεσμικά και κοινωνικά προβλήματα που είχαν ταλαιπωρήσει έως τότε τη χώρα. Η ανταπόκριση στις σημερινές προκλήσεις είναι ευθύνη της δικής μας γενιάς. Η ανάγκη της προσαρμογής δεν φεύγει και δεν σταματά ποτέ.

Κωνσταντίνος Καραμανλής
Πρωθυπουργός
Από αυτοεξόριστος στο Παρίσι… παράκλητος ενός ολόκληρου έθνους και κομιστής της νέας (μεταπολιτευτικής) δημοκρατίας.

Ευάγγελος Αβέρωφ
Πολιτικός
Ο πρώην υπουργός της ΕΡΕ ήταν εκείνος που πρόκρινε τη λύση της επιστροφής του Κωνσταντίνου Καραμανλή την ώρα που κατέρρεε η Χούντα των επιόρκων.

Παναγιώτης Κανελλόπουλος
Πρωθυπουργός
Ο αχαιός πολιτικός ήταν ο τελευταίος πρωθυπουργός πριν τη Χούντα, όμως στιγμή δεν προχώρησε η πρόταση για επιστροφή του στο αξίωμα που κατείχε πριν την 21η Απριλίου 1967.

Δημήτριος Ιωαννίδης
Δικτάτορας
Ο «αόρατος δικτάτορας» εξαφανίστηκε στην κυριολεξία εκείνες τις μοιραίες ώρες για τον κυπριακό ελληνισμό. Το τέλος κάθε συνωμότη είναι κοινό…

Βαλερί Ζισκάρ Ντ’ Εσταίν
Γάλλος Πρόεδρος
Στο πρόσωπό του αποτυπώθηκε το σύνθημα «Ελλάς – Γαλλία συμμαχία!». Συνέβαλε στην επιστροφή Καραμανλή και στην ένταξη της χώρας μας στην ΕΟΚ.