ΚΕΠΕ: Στο «κόκκινο» η φοροδιαφυγή, 45-50 δισ. ευρώ το μαύρο χρήμα στην Ελλάδα

Μαρία Μπέλμπα

Η ελληνική οικονομία αντιμετωπίζει ακόμη την πρόκληση της παραοικονομίας, η οποία εκτιμάται στα 45-50 δισεκατομμύρια ευρώ, αντιστοιχώντας στο 20,9% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) το 2022, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του Κέντρου Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ). Αυτό το ποσοστό υπερβαίνει κατά 3,3 ποσοστιαίες μονάδες τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (17,6%), τοποθετώντας την Ελλάδα μεταξύ Ιταλίας και Πολωνίας στις υψηλότερες θέσεις της Ευρώπης.

Παρά τη μείωση κατά 7,3 ποσοστιαίες μονάδες από το 2003, όπου η παραοικονομία έφτανε το 28,2% του ΑΕΠ, το τρέχον επίπεδο παραμένει σχεδόν διπλάσιο σε σχέση με χώρες όπως η Γερμανία (12,3%) και η Ιρλανδία (12%). Σε σύγκριση με νότιες ευρωπαϊκές οικονομίες, η Ελλάδα εμφανίζει υψηλότερα ποσοστά από την Πορτογαλία (18,5%) και την Ισπανία (18,7%), ενώ πλησιάζει την Ιταλία (21,5%). Το μέσο ποσοστό στην εικοσαετία 2003-2022 ήταν 23,7%, με ετήσιες απώλειες εσόδων για το Δημόσιο ισοδύναμες με σημαντικές κοινωνικές δαπάνες, όπως δύο δόσεις επιδόματος θέρμανσης ή πακέτα ελαφρύνσεων 1,7 δισ. ευρώ.

Η παραοικονομία επιβαρύνει τους συνεπείς φορολογούμενους, στερώντας πόρους από υγεία, παιδεία και κοινωνική πρόνοια, και δημιουργώντας μια αθέμιτη ανισότητα.

Παράγοντες που τροφοδοτούν την παραοικονομία

Η μελέτη του ΚΕΠΕ εντοπίζει την αυτοαπασχόληση ως τον κύριο παράγοντα, που συμβάλλει κατά 37,6% στο σύνολο της παραοικονομίας, λόγω δυσκολιών στη δήλωση εισοδημάτων. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, το ποσοστό αυτοαπασχόλησης στην Ελλάδα έφτασε το 34,6% κατά μέσο όρο την περίοδο 2003-2023, υπερδιπλάσιο από την Ισπανία (17%).

Επιπλέον, οι υψηλοί συντελεστές έμμεσων φόρων, όπως ο ΦΠΑ, σε συνδυασμό με την προτίμηση σε μετρητές συναλλαγές, ενθαρρύνουν τη φοροδιαφυγή σε κλάδους όπως εστίαση, κατασκευές και επαγγέλματα υγείας-νομικής.

Η χαμηλή θεσμική ποιότητα, η γραφειοκρατία και η διαφθορά εντείνουν το πρόβλημα, με τα μετρητά να κυριαρχούν στο 42% της αξίας και 54% του αριθμού των συναλλαγών.

Η ψηφιακή μετάβαση ως λύση

Θετικές εξελίξεις παρατηρούνται από το 2018, με τη σταδιακή μείωση χάρη σε ψηφιακές παρεμβάσεις. Οι μεταρρυθμίσεις της τελευταίας δεκαετίας μείωσαν την παραοικονομία κατά 4 ποσοστιαίες μονάδες, αυξάνοντας τα έσοδα κατά 7,5 δισ. ευρώ ετησίως. Βασικά εργαλεία περιλαμβάνουν την πλατφόρμα myDATA, την ηλεκτρονική τιμολόγηση, τη σύνδεση POS με ταμειακές και την υποχρεωτική ηλεκτρονική πληρωμή για ποσά άνω των 500 ευρώ.

Στο πεδίο του ΦΠΑ, οι απώλειες μειώθηκαν από πάνω από 30% σε 13,7% το 2022, πλησιάζοντας τον ευρωπαϊκό μέσο όρο του 5%. Για το 2026 προγραμματίζονται περαιτέρω βήματα: ηλεκτρονική τιμολόγηση και σε φυσικά πρόσωπα, αυτόματη προείσπραξη ΦΠΑ σε B2B συναλλαγές, σύνδεση φορολογικής εφαρμογής με τραπεζική βαθμολογία, ενσωμάτωση περιουσιακών στοιχείων στο Μητρώο Ιδιοκτησίας (ΜΙΔΑ) και ενίσχυση Τεχνητής Νοημοσύνης στους ελέγχους της ΑΑΔΕ.

Ο στόχος είναι η μείωση κάτω από 15% του ΑΕΠ έως το 2027, επιστρέφοντας 10 δισ. ευρώ ετησίως στην επίσημη οικονομία για ελαφρύνσεις και επενδύσεις. Η αύξηση ηλεκτρονικών πληρωμών, με μερίδιο 37% το 2022 (από 20% το 2019), αποδεικνύει ότι κάθε 1% αύξηση σε κάρτες ενισχύει τα έσοδα κατά 1%.

Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News