Ο Καθηγητής Σπύρος Ράγκος στην «Π»: Στο αμφιθέατρο δοκιμάζονται ιδέες

Ανθη Ροδοπούλου

Ο λόγος είναι το εργαλείο του, η διδασκαλία το πάθος του και η γραφή ο τρόπος να επικοινωνεί με τους φοιτητές του και το ευρύτερο κοινό.

Ο Σπύρος Ράγκος είναι διακεκριμένος καθηγητής στο Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών, με πλούσιο ερευνητικό έργο. Ανήκει στην κατηγορία των εμπνευσμένων δασκάλων που ο σπόρος του λόγου τους πέφτει στην ψυχή ακόμα και του πιο αδιάφορου φοιτητή και η συγγραφική του πένα ανοίγει μονοπάτια και κινητοποιεί τον ανθρώπινο νου.

Τον περασμένο χρόνο τιμήθηκε με το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για το βιβλίο του «Θαυμάζειν. Απορείν. Φιλοσοφείν», μια διάκριση που αναδεικνύει τη σημασία και τον αντίκτυπο της δουλειάς του και υπογραμμίζει τη λογοτεχνική του δύναμη αλλά και την επίδραση που ασκεί στον σύγχρονο πνευματικό λόγο, επιβεβαιώνοντας την ικανότητα να «γεφυρώνει» τον ακαδημαϊκό χώρο με το ευρύ κοινό. Στη συνέντευξη που ακολουθεί, θα έχουμε την ευκαιρία να γνωρίσουμε καλύτερα τον άνθρωπο πίσω από το έργο, να συζητήσουμε για τις επιστημονικές του αναζητήσεις, αλλά και για την πορεία που τον οδήγησε στη συγγραφή ενός βραβευμένου βιβλίου.

-Τι σας ώθησε να γράψετε αυτό το βιβλίο και ποιο ήταν το αρχικό ερέθισμα της έρευνάς σας;

Τρία κύματα, θα έλεγα, συνέβαλαν. Το απώτερο, και μάλλον βαθύτερο, προέρχεται από την παιδική μου ηλικία: ήταν μια αίσθηση δέους απέναντι στον νυχτερινό ουρανό, στο χλωμό πρόσωπο ενός νεκρού και στη σκέψη του ατελεύτητου χρόνου. Πολύ αργότερα, μια συνομιλία στην Ινδία με κλόνισε σχετικά με την βιωματική αρχή της φιλοσοφίας –αυτό ήταν το δεύτερο κύμα. Το τελευταίο και αμεσότερο ερέθισμα ήρθε από ένα σεμινάριο στο ΜΙΕΤ, τις συζητήσεις σε κάποια διεθνή συνέδρια και την προτροπή του Διονύση Καψάλη να μετατρέψω ένα εκτενές επιστημονικό άρθρο από τα Αγγλικά σε μορφή ελληνικού βιβλίου.

-Πώς συνδυάζετε την ακαδημαϊκή έρευνα με τη συγγραφική αφήγηση, ώστε να είναι το έργο προσιτό και σε ευρύτερο κοινό;

Η ακαδημαϊκή έρευνα προηγείται και η αφήγηση έπεται. Προσπαθώ η γλώσσα μου να είναι ακριβής και ευθύβολη, αλλά το ύφος ενίοτε υπαινικτικό, ώστε ο αναγνώστης να κινητοποιείται, να αναλογίζεται όσα διαβάζει και να επιθυμεί να συνεχίσει στο επόμενο κεφάλαιο για να δει αν οι υπόνοιές του θα επιβεβαιωθούν. Επίσης, διαχωρίζω το κύριο σώμα της αφήγησης από τις συχνά εκτεταμένες υποσημειώσεις που μπορεί όποιος δεν είναι ειδικός να παραβλέψει.

-Υπάρχει κάποιο σημείο του βιβλίου που θεωρείτε το πιο προσωπικά σημαντικό;

Νομίζω ότι η ανακάλυψη της λεπτής αλλά τεράστιων συνεπειών διαφοράς ανάμεσα στον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη όσον αφορά την εμπειρία της έκπληξης και της απορίας υπήρξε, για μένα, το πιο σημαντικό επίτευγμα αυτής της έρευνας, γιατί προϋποτυπώνει αρχετυπικά την διαφορά ανάμεσα στο καθαρά φιλοσοφικό και το επιστημονικό πνεύμα.

-Σε τι βαθμό το βιβλίο σας προσφέρει μια νέα οπτική ή αμφισβητεί καθιερωμένες φιλοσοφικές αναζητήσεις;

Η νέα οπτική που προσφέρει, θεωρώ, το βιβλίο μου είναι η ανάδειξη του απορητικού, μη στατικού και ζητητικού χαρακτήρα της φιλοσοφίας του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη, που είθισται να θεωρούνται «δογματικοί» με την αρχαία έννοια ότι έχουν τελικές και κατασταλαγμένες θέσεις. Προσπαθώ να αναδείξω τη σημασία της κατάπληξης στο έργο τους αλλά και το πνευματικό πλαίσιο μέσα στο οποίο εργάστηκαν και έτσι αμφισβητώ την αξία του ολοκληρωμένου συστήματος που τους προσέδωσε η παράδοση.

Ο Σπ. Ράγκος βραβεύτηκε στα «Πρόσωπα της Χρονιάς» 2024 της «Π»

-Τι σημαίνει για εσάς η συγκεκριμένη βράβευση;

Ηταν μια απρόσμενη αναγνώριση και μια εξίσου απρόσμενη χαρά. Και ήταν απρόσμενη γιατί το βιβλίο δεν το είχα υποβάλει για βράβευση στην Ακαδημία Αθηνών. Αυτό το γεγονός επέτεινε την πεποίθηση που πάντοτε είχα: το σημαντικό είναι να κάνει κανείς αυτό που αγαπά με τον καλύτερο τρόπο και να αφήνει τα άλλα στην τύχη, τη μοίρα ή τους θεούς, που θα έλεγαν οι παλαιότεροι.

-Πώς επηρεάζει η διδασκαλία στο πανεπιστήμιο τη συγγραφική σας δουλειά;

Στο αμφιθέατρο και τα μεταπτυχιακά σεμινάρια δοκιμάζονται ιδέες σε ένα κοινό που δεν είναι εξοικειωμένο με το θέμα και καλείται να μάθει. Εκεί, από τις ερωτήσεις, τις απορίες, τις αντιδράσεις και τα βλέμματα, καταλαβαίνεις πόσο συγκεχυμένες μπορεί να είναι οι σκέψεις σου, πόσο αδιάφορες ή και πόσο γόνιμες και δυνητικά άξιες να καταγραφούν. Οταν διδάσκεις, καινούργιες ιδέες σε επισκέπτονται αίφνης μέσα από τη διάδραση με τους νέους ανθρώπους.

-Τι προσπαθείτε να μεταδώσετε πρωτίστως στους φοιτητές σας;

Το πρώτο και κύριο που προσπαθώ να μεταδώσω στους φοιτητές μου είναι η επικαιρότητα της αρχαίας σκέψης, ο μη ξεπερασμένος χαρακτήρας της. Θέλω να τους δείξω ότι η αρχαία σκέψη τούς αφορά. Το άλλο είναι η δική μου αγάπη για την ακρίβεια, ευελιξία και πλαστική εκφραστικότητα της ελληνικής γλώσσας στη διαχρονία της.

-Ποιο θεωρείτε ότι είναι το μεγαλύτερο δίδαγμα που μπορούμε να αντλήσουμε από την ελληνική γλώσσα στη σημερινή εποχή;

Μια γλώσσα αναπτύσσεται και προοδεύει ή, αντίθετα, συρρικνώνεται και παρακμάζει ανάλογα με την ποιότητα της ποίησης και της φιλοσοφίας που δεξιώνεται. Η ελληνική γλώσσα έχει να επιδείξει μια αξιοθαύμαστη συνέχεια στον χώρο της λογοτεχνικής παραγωγής. Η ισόρροπη ανάπτυξη του θεωρητικού λόγου μέσα από την τεράστια παρακαταθήκη της αρχαίας και βυζαντινής παράδοσης παραμένει, ωστόσο, ένα ζητούμενο. Δεν πρόκειται για δίδαγμα αλλά για επείγουσα ανάγκη, ιδίως ενόψει της αγγλόφωνης παγκοσμιοποίησης.

-Υπάρχουν φιλοσοφικές ιδέες που, κατά τη γνώμη σας, δεν έχουν μελετηθεί επαρκώς;

Οι φιλοσοφικές ιδέες δεν είναι πράγματα στατικά. Ζουν και αναπτύσσονται, εγκαταλείπονται και πεθαίνουν μέσα στον νου ανθρώπων ζωντανών. Πολλές φιλοσοφικές ιδέες του παρελθόντος έχουν περιπέσει στη λήθη και την απαξίωση. Κάποιες θα άξιζε να αναστηθούν, άλλες όχι. Οι νέες προκλήσεις της εποχής μας, όπως π.χ. η εντυπωσιακή ανάπτυξη της λεγόμενης «τεχνητής νοημοσύνης», θέτουν καινούργια ζητήματα στον στοχασμό. Πιστεύω ότι φιλοσοφικές ιδέες της αρχαιότητας μπορούν να αξιοποιηθούν και δυνητικά να μας διαφωτίσουν.

-Αν μπορούσατε να συνοψίσετε σε μία φράση το μήνυμα που θέλετε να αφήσει το έργο σας, ποιο θα ήταν αυτό;

Δύσκολο ερώτημα. Αποτολμώ να πω ότι το μήνυμα που θα ήθελα το έργο μου να αφήσει είναι ότι η φιλοσοφία δεν είναι επάγγελμα αλλά μια στάση ζωής, μια εποπτική ενατένιση της πραγματικότητας, ένας διαρκής πνευματικός αγώνας, στον οποίο το παρελθόν δεν έχει ποτέ οριστικά παρέλθει, ιδίως για μια χώρα σαν την Ελλάδα όπου τα τζιτζίκια, και οι πέτρες ακόμα, αντηχούν συζητήσεις αιώνων.

Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News