Παιδιά που βίωσαν τη σεξουαλική κακοποίηση
Συνέντευξη με τη Ματίνα Λαδικού – εγκληματολόγος, σύμβουλος Ψυχικής Υγείας
Η Ματίνα Λαδικού, ως εγκληματολόγος και σύμβουλος ψυχικής υγείας, μας απαντά για τα βιώματα αυτών των παιδιών μετά από μια τραυματική εμπειρία όπως είναι η σεξουαλική κακοποίηση.
-Πώς βιώνει ένα παιδί τη σεξουαλική κακοποίηση;
Η σεξουαλική κακοποίηση αποτελεί μια τραυματική εμπειρία που ξεπερνά τις δυνατότητες ενός παιδιού να την επεξεργαστεί και να την αντιμετωπίσει. Σε νευροβιολογικό επίπεδο, ενεργοποιεί το σύστημα του οργανισμού που ανταποκρίνεται στο στρες, προκαλώντας την παραγωγή ορμονών όπως η κορτιζόλη. Η παρατεταμένη ενεργοποίηση αυτού του μηχανισμού οδηγεί σε χρόνιο στρες και απορρύθμιση της φυσιολογικής αντίδρασης στον φόβο. Αυτό μπορεί να επηρεάσει τη φυσιολογική ανάπτυξη του εγκεφάλου, ειδικά σε περιοχές-κλειδιά, όπως ο ιππόκαμπος (που σχετίζεται με τη μνήμη), η αμυγδαλή (που ρυθμίζει τα συναισθήματα) και ο προμετωπιαίος φλοιός (υπεύθυνος για τη λογική σκέψη και τη λήψη αποφάσεων).
Τα παιδιά μπορεί να εκδηλώσουν το τραύμα μέσω του παιχνιδιού ή των σχεδίων τους. Για παράδειγμα, ένα παιδί που δεν έχει τη λεκτική ικανότητα να περιγράψει την κακοποίηση, μπορεί να χρησιμοποιήσει το παιχνίδι ρόλων για να αναπαραστήσει τι του συνέβη.
-Γιατί ένα παιδί δεν αντιδρά έντονα ή δεν γνωστοποιεί την κακοποίηση, όταν ο θύτης είναι γονέας ή συγγενής;
Οταν ο θύτης ανήκει στον στενό οικογενειακό κύκλο, το παιδί βρίσκεται σε μια κατάσταση γνωστή ως «τραυματικό δεσμό» (trauma bonding). Ο δεσμός αυτός δημιουργείται όταν το παιδί εξαρτάται συναισθηματικά από τον θύτη, παρά την κακοποίηση, λόγω της σχέσης εξουσίας και της ψευδούς ασφάλειας που προσφέρει.
Επιπλέον, το παιδί βιώνει γνωστική ασυμφωνία: από τη μία, έχει μάθει ότι η οικογένεια είναι πηγή προστασίας, ενώ από την άλλη, ο θύτης παραβιάζει αυτόν τον κανόνα. Συχνά αισθάνεται ντροπή, ενοχή ή ευθύνη για την κακοποίηση, καθώς οι θύτες συχνά χρησιμοποιούν τακτικές ενοχοποίησης.
Ερευνες δείχνουν ότι παιδιά που ζουν σε περιβάλλοντα κακοποίησης συχνά αναπτύσσουν μηχανισμούς επιβίωσης, όπως η «διάσπαση» (dissociation), για να αποσυνδεθούν συναισθηματικά από το τραύμα τη στιγμή που συμβαίνει.
-Αυτή η τραυματική εμπειρία του βιασμού, καθορίζει την ενήλικη ζωή των παιδιών;
Ναι, η σεξουαλική κακοποίηση έχει μακροχρόνιες επιπτώσεις στην ενήλικη ζωή.
Οι επιζώντες συχνά παρουσιάζουν:
-Διαταραχές μετατραυματικού στρες (PTSD).
-Αυξημένο κίνδυνο ψυχικών διαταραχών, όπως κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές και διαταραχές χρήσης ουσιών.
-Δυσκολίες στις σχέσεις, λόγω δυσπιστίας ή φόβου οικειότητας. Σε βιολογικό επίπεδο, τα άτομα που έχουν βιώσει κακοποίηση μπορεί να εμφανίζουν αλλαγές στη λειτουργία των γονιδίων που σχετίζονται με το στρες (επιγενετικές αλλαγές).
Σύγχρονες μελέτες δείχνουν ότι τα άτομα με ισχυρό σύστημα κοινωνικής υποστήριξης και πρόσβαση σε ψυχοθεραπεία μπορούν να επαναπρογραμματίσουν τους νευρωνικούς τους συσχετισμούς μέσω σύγχρονων ψυχοθεραπευτικών τεχνικών.
-Το αντιμετωπίζουν, το ξεπερνούν μεγαλώνοντας ή θα τα ακολουθεί για πάντα;
Η σεξουαλική κακοποίηση στις περισσότερες περιπτώσεις αφήνει μόνιμο αποτύπωμα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι το άτομο δεν μπορεί να ζήσει μια ικανοποιητική ζωή. Εξαρτάται κυρίως από την ατομική ψυχική ανθεκτικότητα και την πρόσβαση στη θεραπεία. Η έννοια της «μετατραυματικής ανάπτυξης» (post-traumatic growth) περιγράφει πώς ορισμένα άτομα καταφέρνουν να μετατρέψουν το τραύμα σε ευκαιρία προσωπικής ανάπτυξης.
Ωστόσο, χωρίς υποστήριξη, το τραύμα μπορεί να «ενσωματωθεί» στις βασικές πεποιθήσεις του ατόμου για τον κόσμο, τον εαυτό και τις σχέσεις, οδηγώντας σε χρόνια δυσφορία.
Ορισμένα θύματα χρησιμοποιούν την τέχνη, όπως η συγγραφή ή η ζωγραφική, ως μέσο να επεξεργαστούν το τραύμα τους, ανοίγοντας τον δρόμο για θεραπεία.
Το άρθρο γράφτηκε από την Ελένη Βασιλοπούλου
Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News
