Κατερίνα Παπαντωνίου «Οι γυναίκες επιβιώνουμε από τύχη»

Κρίστυ Κουνινιώτη

Ξεχώρισε από την πρώτη της κιόλας εμφάνιση στην ελληνική πεζογραφία με το «Σκοτεινό ασανσέρ».  Σήμερα, με το τρίτο κατά σειρά βιβλίο της «Συνθετική ορμόνη» (εκδ. Καστανιώτη), αποδεικνύει ότι το συγγραφικό της ασανσέρ, όχι μόνο δεν είναι σκοτεινό, αλλά ανεβαίνει συνεχώς επίπεδα, προκαλώντας εκείνον τον ιδιαίτερο ίλιγγο του πάθους για ποιοτική και απαιτητική ανάγνωση. Η Κατερίνα Παπαντωνίου μιλάει στην «Π» για τη γέννηση του βιβλίου της, τη διαδικασία σύνθεσης του πολύπλοκου παζλ του, για τη γυναικεία φωνή και τη σημασία της σωστής ανατροφής των αγοριών.

-Από ποια εσωτερική ανάγκη σας προέκυψε η «Συνθετική ορμόνη» και γιατί επιλέξατε τον συγκεκριμένο τίτλο;

Προέκυψε από την ανάγκη να ενώσω τους τόπους και τις ώρες πάνω στην πορεία της ύπαρξης, του σώματος που επιθυμεί, επιβιώνει, καταγράφει, διαγράφει, θυμάται κι άλλοτε προσπαθεί να ξεχάσει. Από την αναγκαιότητα να δω ένα αρχείο μνήμης και συναισθημάτων με έναν φακό, άλλοτε ευρυγώνιο κι άλλοτε φακό εστίασης.

«Συνθετική ορμόνη» είναι ο τίτλος του δωδέκατου επεισοδίου στο οποίο η αφηγήτρια ζει έναν ανέμελο έρωτα. Τον επέλεξα ως τίτλο του μυθιστορήματος για δύο λόγους. Αφενός, γιατί αυτή θα ήθελα να είναι η ζωή, μια ανέφελη ερωτική ιστορία. Αφετέρου, γιατί οι φυσικές ορμόνες που καθορίζουν το φύλο, κατασκευάζονται και στα κάθε είδους εργαστήρια. Ως «συνθετική» πλέον ορμόνη είναι και εργαλείο συμμόρφωσης, βιολογικής, κοινωνικής, ακόμη και υπαρξιακής, και κατασκευή που περιχαρακώνει και «αιτιολογεί» τον πόλεμο που γίνεται καθημερινά πάνω στο θηλυκό σώμα.

-Από τις σελίδες σας παρελαύνουν φωνές της λογοτεχνίας –Χαβιαράς, Μαρτινέγκου, Αξιώτη, του θεάτρου –Κολτές, της μουσικής –Κοέν, σε συνδυασμό με νομικά κείμενα. Θα μας πείτε γι’ αυτές τις «συνομιλίες»;

Ο,τι περνάει από τα γραπτά είναι αποτυπώματα, σφραγίδες των εμμονών μου, εντός και εκτός κειμένου. Η νοσταλγός Μέλπω Αξιώτη με το σπάνιο λογοτεχνικό της σύμπαν, τον ωκεάνιο αγώνα της με τη λέξη, τον χρόνο, τον χώρο και τον τόπο. Ο Στρατής Χαβιαράς με τα βραβευμένα -στην Αμερική- αντιπολεμικά του μυθιστορήματα, την καταβύθιση στο ασυνείδητο της «Αχνας» και τα μαθήματα ζωής που είχα την τύχη να πάρω από τον ίδιο. Ο πυρετώδης Κολτές και η πρωτοπόρος φεμινίστρια Μαρτινέγκου, και τραγική ηρωίδα, η Μαντώ Αραβαντινού που αναστοχάζεται πάνω στο συναίσθημα. Ολα συνομιλούν γιατί «Οι συναλλαγές ορίζονται από νομικές διατάξεις με εξίσου σαφή τρόπο όπως η ποίηση ορίζει την πραγματικότητα. Τα πάντα είναι θέμα ερμηνείας» (σελ.159).

-Ξεκινάτε το βιβλίο σας με ένα οκτάχρονο, το οποίο όπως ομολογεί «δεν γνώριζα τη διαφορά ανάμεσα στο κορίτσι και το αγόρι» κι από αυτό το παιδί, αφού του εξηγούν ότι είναι κορίτσι, συνθέτετε 22 επεισόδια ενηλικίωσης, με το θηλυκό να μεταμορφώνεται και να επιχειρεί, με τόλμη, βουτιές στο σώμα, τον χρόνο, την πόλη και τη γλώσσα. Τι απαίτησε από εσάς τόσο συγγραφικά όσο και ψυχικά η αποτύπωση αυτού του πολύπλοκου παζλ στο χαρτί;

Ειλικρίνεια και πολύ χρόνο για να μπαινοβγαίνω στο ψυχικό τοπίο και τη θερμοκρασία κάθε επεισοδίου, κάθε προσωπείου της αφηγήτριας. Διακριτικότητα για να παρακολουθώ τις εξομολογήσεις και τα όνειρα της αφηγήτριας. Υπομονή και μεγεθυντικό φακό για να ενωθούν τα κομμάτια του παζλ, η ενσώματη εμπειρία, η βιωμένη έμφυλη βία και το τραύμα, κανένα να μη χαθεί, τίποτα να μην περισσεύει.

-Κόρη – μητέρα – γιαγιά «ζουν» στο βιβλίο σας. Οι συνδετικοί κρίκοι μεταξύ τους από ποιο «υλικό» πρέπει να είναι φτιαγμένοι ώστε να είναι η συνύπαρξη και στη συνέχεια η μετάβαση μελένιες; 

Φροντίδα, κατανόηση και αποδοχή είναι τα αναγκαία «υλικά» των συνδετικών κρίκων για να χαιρόμαστε τη συμπόρευση.

-Το καναρίνι και η μπιγκόνια επιστρέφουν συχνά πυκνά στα επεισόδια του μυθιστορήματός σας. Είναι μνήμες, σύμβολα, τι;

Το καναρίνι παρακολουθεί αμίλητο, στηρίζεται σε ένα πλαστικό -«συνθετικό»- κλαδάκι, προσπαθεί ν’ ανοίξει τα φτερά του, ίσως χωρίς επίγνωση ότι βρίσκεται μέσα σε κλουβί. Είναι μυθιστορηματικός χαρακτήρας, ίσως ο παντόπτης αφηγητής. Ερχεται από τη παιδική ανάμνηση του Τσίτσου, του καναρινιού μου που δεν κελαηδούσε, μόνο σιγοτιτίβιζε. Οταν πέθαινε σε βαθύ γήρας, 16 χρονών, και το έθαψα δόξη και τιμή, αναρωτιόμουν μήπως ήταν θηλυκό, και ίσως για αυτό δεν κελαηδούσε.

Η μπιγκόνια είναι κι αυτή παιδική ανάμνηση, η αγαπημένη γλάστρα της γιαγιάς μου, που έγινε και δική μου αγαπημένη χάρη στα χρώματα που έχουν τα «πρασινοβιολετί φτερά, [που] μας ανασήκωναν κάθε λίγο απ’ την καρέκλα, όσο χρειαζόταν για να γίνουμε, έστω για λίγο, αβαρείς, αιωρούμενες, με την πλάτη χαλαρή, τους γοφούς και τα πέλματα στον αέρα» (σελ. 63).

-Το βιβλίο σας είναι η φωνή της γυναίκας. Υπάρχουν, αλήθεια, άντρες που την άκουσαν πρόθυμα και τι σας είπαν;

Πολλοί άντρες, απ’ όσο γνωρίζω, ακούν τη γυναικεία φωνή με προθυμία και περιέργεια. Εξάλλου, πρώτος αναγνώστης της «Συνθετικής ορμόνης» είναι ο αξιοσύστατος πεζογράφος Αγης Πετάλας, αγαπημένος φίλος και συνομιλητής, ο οποίος δεν σχολίασε το φύλο της φωνής, αλλά την άρθρωση και τον τόνο της.

-Ως μητέρα ενός γιου  -τι «εφόδια» του δώσατε για να «βλέπει» με τα μάτια της ισότητας;

Αγάπη και, κυριολεκτικά, ισοτιμία στο βλέμμα. Γιατί όμως η ανατροφή ενός γιου βαρύνει μόνο τη μάνα; Πώς μπορεί μόνη της η μητέρα να ανατρέψει τα πρότυπα και τις πρακτικές εξουσίασης και βίας που μας πυροβολούν καθημερινά; Η ανατροφή των παιδιών είναι συλλογική, κοινωνική ευθύνη.

Ισως είναι σημαντικότερο για ένα αγόρι ένα αρσενικό πρότυπο που σέβεται όλους τους ανθρώπους, που δεν αναπαράγει μοτίβα και πρακτικές ισχύος, που αγαπάει, εκφράζει τα συναισθήματά του, κλαίει και γελάει από καρδιάς.

 -Είστε ιδρυτικό μέλος του Δικτύου Γυναικών συγγραφέων κατά της έμφυλης βίας και των γυναικοκτονιών «η φωνή της». Εν έτει 2025 πώς σχολιάζετε το σοκαριστικό φαινόμενο των γυναικών θυμάτων αντρών αλλά και των γυναικών θυτών παιδιών; 

Φρίκη. Επιβιώνουμε από τύχη καθώς αποκαθηλώνονται βίαια τα δημόσια αγαθά της υγείας, της γνώσης και της προστασίας του περιβάλλοντος. Χωρίς προστατευτικό πλαίσιο με δημόσιες δομές πρόληψης και φροντίδας, πώς να επιβιώσεις μέσα στην πατριαρχία, ένα προαιώνιο και αλάνθαστο εργαλείο πολιτικής επιβολής. Ο κόσμος μας στάζει αίμα, γενοκτονίες, γυναικοκτονίες, η πατριαρχία και οι πολιτικοί θεσμοί επαναθυματοποιούν το θύμα ακόμα και νεκρό, όπως έγινε πρόσφατα με την Κυριακή Γρίβα. Η δαιμονοποίηση των γυναικών θυτών ξαναφέρνει στο προσκήνιο το κυνήγι των μαγισσών, προαιώνια δοκιμασμένη πρακτική.

-Μετά από τρία βιβλία  -με αποδοχή από το κοινό και τους κριτικούς- και τη συμμετοχή σας σε συλλογικούς τόμους με διηγήματα, πώς λειτουργεί η δημιουργία ιστοριών για εσάς και τι σας έχει αποκαλύψει για τον εαυτό σας;

Oταν διαβάζω γραπτά μου μετά από αρκετό καιρό, ένα δυο χρόνια, όσο αργότερα τόσο καλύτερα, καταλαβαίνω -και γελώ- ότι αυτά είναι καταγραφές του ασυνείδητου.

-«Λένε ότι ο άνθρωπος θα τρελαινόταν αν δεν μπορούσε να ονειρευτεί» διαβάζουμε. Ονειρό σας;

Η παναθρώπινη ειρήνη.

Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News