Μετά τον Ερντογάν ο κατακλυσμός;

Σουκρού Ιλικακ

Ιδιοτροπία της ιστορίας ή φαντασία ιστορικού, αλλά στην Οθωμανική Αυτοκρατορία-Τουρκία, από τις αρχές του 19ου αιώνα, λαμβάνουν χώρα κάθε 100 χρόνια μείζονες κοινωνικοί και πολιτικοί μετασχηματισμοί, που μοιάζουν σημαντικά μεταξύ τους.

Εχω αναλύσει λεπτομερώς αυτές τις περιόδους -ως «resets» εικοσαετιών– και τη βαθιά σύνδεσή τους με Ελλάδα και Ρωσία. Kατά τη διάρκεια αυτών των φοβερών περιόδων αναταραχής και μετασχηματισμού, η πολιτική δομή της χώρας αλλάζει θεμελιωδώς· το εκάστοτε παλαιό καθεστώς εξαφανίζεται μαζί με τον πολιτισμό του και γεννιέται με ωδίνες ένα νέο. Η μερίδα που ιδιοποιείται τη διαχείριση του κράτους, κάτω από διαρκείς συνθήκες εκτάκτου ανάγκης, εξουδετερώνοντας όποια εστία δύναμης περιορίζει την εξουσία και καταπνίγοντας πλουραλιστικά στοιχεία της κοινωνίας, υπονομεύει και χαράσσει εκ νέου τα όριά του έναντι αυτής· εγκαθιδρύεται έτσι ένα ακραία συγκεντρωτικό, προσωποπαγές καθεστώς.

Αυτά συνέβησαν δύο φορές, στα reset του 1810-1830 υπό τον Μαχμούτ Β′ και του 1910-1930 υπό τον Καμάλ Ατατούρκ, στα οποία η Ελλάδα έπαιξε καθοριστικό ρόλο. Το τρίτο reset ξεκίνησε το δεύτερο μισό της δεκαετίας του 2010 υπό τον Ερντογάν κι έχει εισέλθει στο τελικό του στάδιο. Ούτε στο κράτος ούτε στην πολιτική σκηνή υπάρχει αξιοσημείωτη δύναμη, που να μπορεί να σταματήσει ή να εξισορροπήσει αυτή την πορεία. Μόνο μια εξωτερική παρέμβαση θα μπορούσε να αλλάξει την τροχιά της εξέλιξης, ωστόσο κάτι τέτοιο δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα, τουλάχιστον προς το παρόν.

Ενα από τα τελευταία στάδια ολοκλήρωσης του reset ξεκίνησε στην Τουρκία, όταν το Συνταγματικό Δικαστήριο -ο ανώτατος θεσμός της χώρας- το οποίο αποτελεί εμπόδιο σε επιθυμίες του Ερντογάν. Το Ακυρωτικό Δικαστήριο (δηλαδή ο Αρειος Πάγος που είναι κατώτερο δικαστήριο) δεν αναγνώρισε την απόφαση για απελευθέρωση του Καν Αταλάι, κρατουμένου που είχε εκλεγεί βουλευτής με το Εργατικό Κόμμα. Η Τουρκία βρέθηκε σε κατάσταση, που αρμόζει σε «πανηγύρι» και όχι σε σοβαρή χώρα. Το Ακυρωτικό Δικαστήριο, τελεί υπό τον πλήρη έλεγχο του Eρντογάν. Ολόκληρο Συνταγματικό Δικαστήριο μένει άναυδο μετά την κατσάδα του. Το ισχύον δίκαιο προσαρμόζεται σε αλλαγή καθεστώτος και οι Ανώτατοι Δικαστές παραμένουν σιωπηλοί. Μετά το πραξικόπημα του 1980 η Τουρκία δεν μπορεί να χαρακτηριστεί Κράτος Δικαίου. Ωστόσο, ακόμη και στις χειρότερες ημέρες του πραξικοπήματος δεν επικρατούσε μια τόσο δυστοπική κατάσταση. Το δίκαιο και το μέλλον της χώρας ποτέ δεν εξαρτιόταν από τα κέφια ενός ανθρώπου.

Παράλληλα με αυτά τα πρωτοφανή γεγονότα, μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η διάδοχη κατάσταση της εποχής Ερντογάν. Γνωρίζουμε καλά από την ιστορία ότι άνθρωποι που έχουν συσσωρεύσει τέτοια πολιτική και οικονομική δύναμη δεν αφήνουν στην τύχη το τι πρόκειται να συμβεί έπειτα από αυτούς, με την κληρονομιά τους. Υπάρχει, επίσης, το ενδεχόμενο η υγεία του να τον υποχρεώνει σε κατεπείγουσα διασφάλιση αυτής της κληρονομιάς.

Οι πολιτικές δυναστείες είναι πολύ ξένος θεσμός στην Τουρκία, αλλά ο άνθρωπος είναι ζώο που συνηθίζει γρήγορα. Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι μετά τον Ερντογάν το καθεστώς θα συσπειρωθεί γύρω από τον Μπιλάλ, θυμίζοντας τους βασιλιάδες που ανέβαιναν στον θρόνο ενώ ήταν ακόμη παιδιά. Επειδή η επιβίωση «μεγιστάνων» που έχουν καταλάβει κρίσιμα πόστα εξαρτάται από τη συνέχιση του καθεστώτος, το καθεστώς όταν δεν υπάρχει νόμος, αντλεί τη νομιμότητά του από την οικογένεια.

Η παρέμβαση Ερντογάν στο Συνταγματικό Δικαστήριο μπορεί να διαβαστεί και από αυτή την οπτική γωνία.

Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News