Ross Daly: «Η μουσική είναι ένας κόσμος απείρων διαστάσεων – Ό,τι και να κάνουμε, ίσα που σκαλίζουμε την επιφάνεια»
Ο Ross Daly μιλά με αφοπλιστική ηρεμία και στοχαστικότητα για την πρώτη του επαφή με την ινδική μουσική στα 14 του, για την κασέτα με τον Ξυλούρη σε ένα κρητικό χωριό χωρίς ρεύμα, για το πώς η λύρα τον οδήγησε σε πολλές άλλες μουσικές παραδόσεις, για τη σημερινή κατάσταση της κρητικής μουσικής, για την ουσία της πραγματικής ακρόασης, για τον «Λαβύρινθο» που έχει πλέον παραρτήματα σε επτά χώρες, και για το τι θα ήθελε να μείνει από τη δική του διαδρομή.
Η πορεία του Ross Daly μοιάζει με αλυσίδα συναντήσεων και συμπτώσεων που θα μπορούσαν να είχαν συμβεί μόνο σε άνθρωπο που ήταν ανοιχτός να τις δεχτεί. Από μια συναυλία ινδικής μουσικής που τον συγκλόνισε, μέχρι μια τυχαία κασετόφωνη ακρόαση σε ένα χωριό της Κρήτης, η ζωή του τον οδήγησε εκεί που δεν είχε σχεδιάσει. Σήμερα, πέντε δεκαετίες μετά, μιλά για την παράδοση, τη γνώση, την ευθύνη, τη διδασκαλία και τη μουσική ως άσκηση ζωής. Αφορμή η διήμερη παρουσίαση του στην Πάτρα, στο πλαίσιο των Krama Sessions by Eleftheria Daoultzi (ΚΡΑΜΑ, Ευμήλου 6), το Σάββατο 13 και την Κυριακή 14 Δεκεμβρίου.
Πότε αισθανθήκατε για πρώτη φορά ότι η δυτική μουσική δεν μπορούσε πια να σας χωρέσει;
Βασικά ασχολιόμουν με τη δυτική, την κλασική μουσική αρκετά χρόνια, από πολύ μικρός. Και βέβαια δεν μπορώ να πω ότι δεν με εκφράζει. Μπορώ να πω απλώς ότι βρήκα αυτό που ταιριάζει καλύτερα στη δική μου ψυχοσύνθεση, ας το πούμε, στις τροπικές μουσικές παραδόσεις. Και αυτό ξεκίνησε όταν ήμουν περίπου 14 ετών.
Με πήγε ένας φίλος του πατέρα μου σε μια συναυλία με ινδική μουσική· την άκουσα πρώτη φορά τότε και μου είχε κάνει πάρα πολύ μεγάλη εντύπωση.
Και η κρητική λύρα πότε μπήκε στη ζωή σας;
Την πρώτη φορά άκουσα κρητική λύρα όταν ήμουν 20 ετών. Πρώτη φορά που ήρθα στην Κρήτη ήμουν 18. Είχα έρθει τότε με έναν φίλο μου για διακοπές το καλοκαίρι και μείναμε ένα μήνα σε ένα χωριό στη νότια Κρήτη.
Ο καφετζής του χωριού είχε ένα μικρό κασετόφωνο με μπαταρίες — γιατί δεν είχαν ρεύμα στο χωριό — και είχε μια κασέτα του Ξυλούρη. Δεν είχα ξανακούσει λύρα, ούτε ήξερα τίποτα για τη μουσική της Κρήτης τότε. Θυμάμαι ότι μου είχε κάνει πολύ μεγάλη εντύπωση· μου άρεσε πάρα πολύ το άκουσμα αυτού του οργάνου και έλεγα πως μια μέρα θα μου άρεσε να ασχοληθώ λίγο με αυτό.
Πέντε χρόνια αργότερα, που ξαναήρθα στην Κρήτη σε ένα ταξίδι -ενώ σκεφτόμουν να πάω ξανά στην Ινδία όπου ήμουν πιο πριν- τελικά έμεινα στην Κρήτη και ασχολήθηκα με τη λύρα. Από το 1975.
Τι ήταν αυτό που βρήκατε στην κρητική λύρα;
Ίσως δεν μπορώ να το περιγράψω με λόγια. Δεν είναι ένα συγκεκριμένο στοιχείο· είναι το άκουσμα συνολικά και οι δυνατότητες που προσφέρει το όργανο. Το ότι είναι ένα αρκετά «ανοιχτό» όργανο, δηλαδή μπορεί να επηρεαστεί από διάφορα ακούσματα, δεν περιορίζεται μόνο στα κρητικά.
Κατά βάση η λύρα δεν είναι αποκλειστικά κρητικό όργανο· υπάρχει σε πάρα πολλά σημεία του κόσμου. Η κρητική λύρα είναι μια εκδοχή της. Με αυτό ως αφετηρία, άνοιξα προς άλλες παραδόσεις. Ασχολήθηκα με τη λύρα της Κωνσταντινούπολης, με την παράδοση της λύρας στη Βουλγαρία και με ένα παρόμοιο όργανο στο Αζερμπαϊτζάν. Έχει πολλές προεκτάσεις.
Έχετε ζήσει μέσα σε δεκάδες μουσικούς πολιτισμούς. Υπάρχει τελικά κάτι κοινό που τους ενώνει ή μιλάμε για ριζικά διαφορετικές κοσμοθεωρίες;
Υπάρχει: ο άνθρωπος. Λένε καμιά φορά ότι η μουσική είναι διεθνής γλώσσα, και σε ένα αρχετυπικό επίπεδο αυτό ισχύει. Σε καθαρά πρακτικό επίπεδο, όχι απαραίτητα.
Όπως κάθε γλώσσα έχει τα δικά της ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, έτσι και τα μουσικά ιδιώματα. Για να κατανοήσει κανείς τη μουσική της Ινδίας πρέπει να ασχοληθεί με αυτήν και να μάθει κάποια πράγματα. Το ίδιο ισχύει για τη μουσική της Κρήτης, της Τουρκίας, της Περσίας, οπουδήποτε. Χρειάζεται να εμβαθύνει κάποιος, ώστε να κατανοήσει.
Το να σου αρέσει το άκουσμα μπορεί να συμβεί στον καθένα. Αλλά η κατανόηση απαιτεί βύθισμα.
Οπότε η μουσική, με αυτή την έννοια, γεφυρώνει τους ανθρώπους.
Η Κρήτη έγινε για εσάς τόπος ρίζας και δημιουργίας. Τι ήταν αυτό που σας κράτησε εδώ τόσα χρόνια;
Αυτό δεν μπορείς να το απαντήσεις με ένα πράγμα, γιατί δεν είναι ένα πράγμα. Έμεινα στην Κρήτη χωρίς να το είχα προγραμματίσει. Το ένα έφερε το άλλο. Και στο τέλος έμεινα… και τώρα έχουν περάσει πενήντα χρόνια.
Φυσικά είναι ένα πολύ ωραίο μέρος, έχει πάρα πολλά θετικά. Αλλά όταν δεν είσαι τουρίστας, όταν ζεις σε έναν τόπο, δεν ψάχνεις επίγειους παραδείσους. Κάθε μέρος έχει τα καλά και τα κακά του· μαθαίνεις να ελίσσεσαι ανάμεσα σε αυτά που σε ενδιαφέρουν και να αποφεύγεις αυτά που δεν σε ενδιαφέρουν.
Η Κρήτη όμως βρίσκεται συχνά στο επίκεντρο δυσάρεστων ειδήσεων.
Έχει κάποιες παθογένειες, έχει προβλήματα, δεν το αρνείται κανείς. Πιστεύω όμως ότι πρέπει να είμαστε όλοι σε μια εγρήγορση και να ασχοληθούμε με τα θετικά στοιχεία που έχει να δώσει το νησί.
Ένα από αυτά είναι το εξαιρετικό φυσικό περιβάλλον, το οποίο πολλές φορές δεν το σεβόμαστε όσο θα έπρεπε. Γίνεται εκμετάλλευση στο όνομα του χρήματος, χωρίς σεβασμό στις ανάγκες του περιβάλλοντος και στις δικές μας ανάγκες να υπάρχουμε μέσα σε αυτό.
Σήμερα από τι κινδυνεύει περισσότερο η παράδοση: να αλλοιωθεί ή να “μουσειοποιηθεί”;
Η παράδοση κινδυνεύει και από τα δύο άκρα: από εκείνους που θέλουν να τη χειραγωγήσουν και να τη χρησιμοποιήσουν ως όχημα προσωπικής ανάδειξης, και από εκείνους που θέλουν να τη φυλάξουν από κάθε διαφοροποίηση, αλλοίωση ή ακόμη και πρόοδο.
Η παράδοση πρέπει να είναι η συσσωρευμένη γνώση του παρελθόντος, την οποία εμείς σήμερα επεξεργαζόμαστε με σεβασμό, γνώση και δημιουργικότητα ώστε να έχουμε μια πρόταση για το μέλλον.
Ούτε ο φολκλορισμός την ωφελεί, ούτε το να τα κάνουμε όλα pop. Ευτυχώς σε κάθε εποχή υπάρχουν άνθρωποι που ασχολούνται σοβαρά, με γνώση, σεβασμό, αγάπη και ανιδιοτέλεια. Είναι σημαντικό να βλέπουμε τον εαυτό μας ως υπηρέτη της μουσικής και όχι να έχουμε τη μουσική στην υπηρεσία των φιλοδοξιών μας.
Πώς βιώνετε τη στιγμή που ένας μαθητής αρχίζει να απομακρύνεται από εσάς για να βρει τη δική του φωνή;
Αυτό ακριβώς είναι ο στόχος της διδασκαλίας. Το ίδιο έκαναν και οι δικοί μου δάσκαλοι σε μένα. Δεν θα ήθελα ο μαθητής μου να είναι αντίγραφό μου· θα ήταν ό,τι χειρότερο και για αυτόν και για μένα.
Αυτό που πρέπει να κάνουμε ως δάσκαλοι είναι να δούμε την δυνατότητα μέσα στον καθένα· τι πιθανότητα, τι δυναμικό κρύβει. Και να βρούμε τον τρόπο να τον βοηθήσουμε να βγάλει προς τα έξω αυτό το όραμα, το όνειρο που έχει. Να βρει τη δική του φωνή.
Σε έναν κόσμο διαρκούς θορύβου και υπερπληροφορίας, πιστεύετε ότι ο άνθρωπος μπορεί ακόμα να ακούει ουσιαστικά;
Μπορεί, απλώς έχει γίνει λίγο πιο δύσκολο. Σήμερα έχουμε μουσική παντού. Όπου κι αν πάμε, θα ακούσουμε μουσική. Αλλά ελάχιστοι άνθρωποι ακούν μουσική.
Και λέγοντας «ακούνε», εννοώ να κάτσεις για δέκα λεπτά μέσα στη μέρα σου, να βάλεις ένα κομμάτι και να το ακούσεις από την αρχή μέχρι το τέλος. Χωρίς να κάνεις τίποτα άλλο. Χωρίς να σιδερώνεις ρούχα, χωρίς να οδηγείς, χωρίς να κάνεις δουλειές. Να καθίσεις ήρεμα και να το ακούσεις. Να αφήσεις το μυαλό σου να αδειάσει.
Αυτό είναι η ακρόαση.
Εσείς ακούτε μουσική σήμερα;
Φυσικά. Είναι ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της καθημερινότητάς μου. Και προσπαθώ να ακούω από διάφορα είδη, όχι μόνο από αυτά που παίζω εγώ. Να ξεχωρίζω αυτά που έχουν να μας δώσουν κάτι ουσιαστικό.
Ο «Λαβύρινθος» τι αντιπροσωπεύει για εσάς σήμερα: προσωπικό όραμα, συλλογική αποστολή ή κάτι που σας ξεπερνά;
Ο «Λαβύρινθος» ξεκίνησε ως αυτό που θα ήθελα να υπήρχε όταν μάθαινα εγώ αυτά τα όργανα στην αρχή. Είναι ένας τόπος όπου συναντιούνται μουσικοί από διάφορες παραδόσεις — μαθητές και δάσκαλοι — και γίνεται μοίρασμα της γνώσης.
Έτσι, μια εβδομάδα μπορεί να είμαι εγώ ο δάσκαλος, αλλά την επόμενη μπορεί να είμαι μαθητής σε ένα σεμινάριο άλλου δασκάλου. Είναι πολύ συνηθισμένο σε εμάς. Κοιτάζουμε να μοιραζόμαστε ό,τι έχουμε και να μαθαίνουμε ο ένας από τον άλλον. Να βλέπουμε τα κοινά σημεία ανάμεσα στα ιδιώματα.
Ξεκίνησε ως δικό μου όραμα, αλλά έχει πάρει άλλες διαστάσεις: είναι πλέον συλλογικό όραμα. Έχουμε παραρτήματα σε επτά χώρες: Βέλγιο, Βιέννη, Ιταλία, Καταλονία, Τορόντο, Βοστόνη και Κύπρο. Σε κάθε χώρα, οι συνεργάτες μας δεν προσπαθούν να αντιγράψουν τι κάνουμε εμείς στην Κρήτη· προσπαθούν να βρουν πώς στέκεται ο Λαβύρινθος στον δικό τους τόπο.
Το δικό σας ταξίδι μέσα στον «Λαβύρινθο» πού σας έχει βγάλει;
Θα δούμε πού θα με βγάλει. Δεν έχει τελειώσει αυτό το ταξίδι. Αν κάποια μέρα υψωθεί αυτό το ταμπελάκι που λέει “game over”, τότε θα ξέρω.
Είπατε ότι ακόμη μαθαίνετε. Τι είναι αυτό που νιώθετε ότι έχετε μπροστά σας να μάθετε;
Η μουσική δεν τελειώνει ποτέ. Όσο μακριά και να φτάσουμε, ίσα που σκαλίζουμε την επιφάνεια. Η μουσική είναι ένα πράγμα τεραστίων — σχεδόν απείρων — διαστάσεων. Ό,τι και να κάνουμε, ένα μικρό κομμάτι μόνο θα έχουμε. Είναι χρέος μας να αφιερώσουμε όλη μας τη ζωή μαθαίνοντας.
Όταν κάποτε σωπάσει ο δικός σας ήχος, τι θα θέλατε να συνεχίσει να υπάρχει από τη διαδρομή σας;
Ελπίζω ότι η δουλειά που έχω κάνει όλα αυτά τα χρόνια — η μουσική, οι αναζητήσεις — θα είναι χρήσιμη. Να βοηθήσει κάποιους άλλους μουσικούς στο μέλλον να βρουν τον δικό τους δρόμο.
Τι θα ακούσουμε στο ΚΡΑΜΑ;
Το «ΚΡΑΜΑ» είναι μια σύμπραξη με την Ελευθερία Νταουτζή και τον Μελετέα Θωμά. Το πρόγραμμα αποτελείται από δικές μου συνθέσεις, αλλά και κάποιες της Κέλυ Θωμά. Με την Ελευθερία συνεργαζόμαστε χρόνια· με τον Θωμά είναι πιο καινούριο, αλλά είναι εξαιρετικός μουσικός, ένα νέο παιδί που παίζει ούτι. Αυτό θα παρουσιάσουμε.
ΙΝΦΟ
Krama Sessions by Eleftheria Daoultzi
Ross Daly & Συνεργάτες
Live στο Κράμα (Ευμήλου 6)
Σάββατο 13 Δεκεμβρίου, 21.00 (sold out)
Κυριακή 14 Δεκεμβρίου 21.00
Εισιτήρια: https://www.ticketservices.gr/event/krama-ross-daly-in-vivo/?lang=el
Η «Πελοπόννησος» και το pelop.gr σε ανοιχτή γραμμή με τον Πολίτη
Η φωνή σου έχει δύναμη – στείλε παράπονα, καταγγελίες ή ιδέες για τη γειτονιά σου.
Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News
