Αποκλειστικά στην «Π» ο Δρ. Αλέξης Παπαλεξόπουλος: Μνημειώδες το κόστος της απανθρακοποίησης

Ο Δρ. Αλέξης Παπαλεξόπουλος, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος των ECCO International (USA), ZOME Energy Networks (USA) και World Energy Consortium (Estonia), είναι παγκοσμίως διακεκριμένος επιστήμονας, σε θέματα συστημάτων ενέργειας και ενεργειακών δικτύων.

Καλαβρυτινός στην καταγωγή, μετά τις σπουδές του σε Ελλάδα και εξωτερικό, είναι πλέον ένα επίλεκτο μέλος της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας και πρωτοπόρος στον κλάδο του.

Εχει εργαστεί σαν διευθυντής έρευνας και ανάπτυξης στην PG&E (αντίστοιχη ΔΕΗ της Καλιφόρνια), ενώ σχεδίασε ιδιαίτερα πολύπλοκες αγορές ενέργειας σε πολλές χώρες και έχει υποστηρίξει τεχνικά, επιστημονικά και οικονομικά κορυφαίους οργανισμούς σε τρεις ηπείρους, μαζί και την Ελλάδα.

Αυτές τις ημέρες βρίσκεται στην Πάτρα, προσκεκλημένος ως ένας εκ των βασικών ομιλητών στο πανελλήνιο Συνέδριο Φοιτητών Ηλεκτρολόγων Μηχανικών & Μηχανικών Υπολογιστών, που διεξάγεται στο Συνεδριακό Κέντρο του Πανεπιστημίου Πατρών.

Η παρουσία ενός τόσο σημαντικού ανθρώπου σε θέματα ενέργειας, δεν θα μπορούσε να περάσει απαρατήρητη από την «Π», που ζήτησε και πήρε μια συνέντευξή του, για όλα όσα βλέπουμε να συμβαίνουν τους τελευταίους μήνες σε παγκόσμιο επίπεδο στα θέματα της ενέργειας και που επηρεάζουν τον καθένα μας ξεχωριστά στη ζωή του.

Επειδή η συνέντευξη του Δρ. Παπαλεξόπουλου είναι μακροσκελής και εξόχως αποκαλυπτική, σήμερα δημοσιεύουμε το πρώτο μέρος και την Κυριακή το δεύτερο.

Τους τελευταίους μήνες, κάθε ελληνικό νοικοκυριό και επιχείρηση, τρέμει όταν λαμβάνει τον λογαριασμό του ηλεκτρικού ρεύματος. Γιατί φτάσαμε εδώ που είμαστε σήμερα με την κρίση στην ενέργεια;

Οι σημερινές πολύ υψηλές τιμές στις ενεργειακές αγορές της ΕΕ οφείλονται κυρίως στην αυξημένη παγκόσμια ζήτηση για πετρέλαιο και φυσικό αέριο, καθώς ο κόσμος αναδύεται από την πανδημία του COVID 19.

Λόγω των φθηνότερων καυσίμων, της μειωμένης ζήτησης και της παραγωγής από ανανεώσιμες πηγές, οι χονδρικές τιμές της ενέργειας μειώθηκαν απότομα στο πρόσφατο παρελθόν, ξεκινώντας από το 2019. Αυτή η τάση μείωσης της τιμής της ενέργειας αντιστράφηκε απότομα πέρυσι, καθώς η προσφορά δεν μπόρεσε να καλύψει την ταχέως αυξανόμενη ζήτηση.

Το φθινόπωρο του 2021 οι εισαγωγές φυσικού αερίου από τη Ρωσία ήταν χαμηλότερες από τις αναμενόμενες, με αποτέλεσμα οι αγορές στην ΕΕ να είναι σε οριακό σημείο, καθώς πλησίαζε η χειμερινή περίοδος. Η Gazprom είχε εκπληρώσει τις μακροπρόθεσμες συμβάσεις της με τα κράτη μέλη της ΕΕ, αλλά πρόσφερε πολύ μικρή ή καθόλου επιπλέον δυνατότητα ενεργειακών προμηθειών.

Επί πλέον, κάποιοι παράγοντες της αγοράς υπέθεσαν ότι η έλλειψη αυξημένης παραγωγής ρωσικού πετρελαίου και φυσικού αερίου το περασμένο φθινόπωρο, οφειλόταν στην περιορισμένη ικανότητά της Ρωσίας να αυξήσει την παραγωγή αρκετά γρήγορα.

Τον τελευταίο μήνα, ως αποτέλεσμα της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία (κυρώσεις), τα προβλήματα στις αγορές πετρελαίου και φυσικού αερίου έχουν επιδεινώσει το πρόβλημα επάρκειας, που έχει επίσης διαχυθεί στις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς οι τιμές του φυσικού αερίου, αποτελούν θεμελιώδη καθοριστικό παράγοντα των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας σε πολλά κράτη μέλη της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας.

Επιπλέον, οι διεθνείς εμπορευματικοί οίκοι σταμάτησαν να αγοράζουν ρωσικό αργό πετρέλαιο και φυσικό αέριο, οι τράπεζες σταμάτησαν να χρηματοδοτούν αυτές τις συναλλαγές ενέργειας, οι μεταφορείς πετρελαίου σταμάτησαν να στέλνουν φορτία και οι ασφαλιστικές εταιρίες σταμάτησαν να καλύπτουν αυτές τις συναλλαγές.

Η ΧΕΙΡΟΤΕΡΗ ΚΡΙΣΗ

Αυτή η κατάσταση, γιατί έχει επηρεάσει περισσότερο την Ευρώπη;

Αυτή η χαοτική κατάσταση έχει επηρεάσει ολόκληρο τον κόσμο, αλλά έχει γίνει ιδιαίτερα αισθητή στα κράτη μέλη της ΕΕ. Αυτό οφείλεται κυρίως στην επανάπαυση και σε λανθασμένες πολιτικές της ΕΕ, που εδώ και 30 χρόνια συνεχίζει να βασίζεται στο ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο για την κάλυψη των ενεργειακών της αναγκών, υπό την εσφαλμένη αντίληψη ότι το αυξημένο εμπόριο με τη Ρωσία θα περιορίσει τη ρωσική επιθετικότητα. Ως αποτέλεσμα, το αργό πετρέλαιο brent, έφτασε πρόσφατα περίπου τα 120 δολάρια το βαρέλι και η τιμή αυτή επηρεάζεται δυσμενώς επιπλέον, από κερδοσκόπους.

Επιπλέον, η κατάσταση με το ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο είναι τόσο κακή που ο εμπορικός βραχίονας της ρωσικής εταιρείας πετρελαίου, Lukoil, δεν μπορεί να βρει αρκετούς αγοραστές στην παγκόσμια αγορά, ακόμη και αν προσφέρει το Ρωσικό αργό με τεράστιες εκπτώσεις σε σύγκριση με το brent.

Πολλαπλές μελέτες στις ΗΠΑ δείχνουν ότι 3 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα, που είναι περισσότερο από το ένα τέταρτο της ρωσικής παραγωγής, έχουν πάψει να διοχετεύονται στην αγορά. Αυτή είναι η χειρότερη κρίση της ενεργειακής εφοδιαστικής αλυσίδας εδώ και δεκαετίες.

Είναι σημαντικό επίσης να σημειωθεί ότι οι παγκόσμιες αγορές πετρελαίου και φυσικού αερίου ήταν ήδη τεταμένες ακόμη και πριν από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Οι εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου ήταν απρόθυμες να επενδύσουν σε νέα κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου δεδομένου του εχθρικού περιβάλλοντος στους επενδυτικούς κύκλους προς ένα καθαρότερο ενεργειακό μέλλον.

Οι υψηλές τιμές του φυσικού αερίου συνέβαλαν επίσης στην αύξηση της τιμής των ρύπων, καθώς οδήγησαν σε αυξημένη χρήση άνθρακα (λιγνίτη, λιθάνθρακα) για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας που είναι ένα πιο «βρόμικο» καύσιμο σε σύγκριση με το φυσικό αέριο.

Ως αποτέλεσμα αυτών των περίπλοκων γεωπολιτικών και συνθηκών της αγοράς, τα νοικοκυριά και οι εταιρείες στην ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, αντιμετωπίζουν σήμερα τεράστιους λογαριασμούς ενέργειας που επιβαρύνουν ιδιαίτερα τα χαμηλότερα εισοδήματα.

ΔΥΟ ΚΟΣΜΟΙ ΣΕ ΠΟΡΕΙΑ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑ 

Βλέπετε παγκόσμιες συγκρούσεις στο μέλλον, με αφορμή την ενέργεια;

Υπάρχουν παραδείγματα που δείχνουν τον κατακερματισμό της παγκοσμιοποίησης. Η Ινδία έχει ήδη θεσπίσει τελωνειακούς δασμούς στην εισαγωγή ηλιακών συλλεκτών από την Κίνα, προκειμένου να ενισχύσει τη δική της εγχώρια ηλιακή βιομηχανία.

Ομοίως, οι ΗΠΑ εξετάζουν το ενδεχόμενο έκπτωσης φόρου για να ευνοήσουν εταιρείες που κατασκευάζουν ηλεκτρικά οχήματα εντός των ΗΠΑ, με εγχώριο εργατικό δυναμικό. Επί πλέον, οι διεθνείς προσπάθειες για την εξάλειψη των εμποδίων στο εμπόριο ανεμογεννητριών και ηλιακών συλλεκτών έχουν σταματήσει.

Πιστεύω ότι αυτός ο παγκόσμιος κατακερματισμός αναμένεται να συνεχιστεί καθώς η ΕΕ σχεδιάζει να εφαρμόσει «συνοριακούς μηχανισμούς προσαρμογής» που σχετίζονται με τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου έως το 2023. Αυτό σημαίνει ότι τα αγαθά που εισάγονται από χώρες που δεν τηρούν τα πρότυπα και τα πρωτόκολλα της ΕΕ για το κλίμα θα υπόκεινται σε εισαγωγικούς δασμούς.

Χωρίς αμφιβολία, η γεωπολιτική του πετρελαίου και του φυσικού αερίου του παλιού κόσμου θα συγκρουστεί με τη νέα γεωπολιτική πραγματικότητα της καθαρής ενέργειας με τρόπους που επί του παρόντος δεν είναι πολύ σαφείς. Αυτό που είναι ξεκάθαρο όμως είναι ότι η επιρροή της Ρωσίας θα μειωθεί, καθώς ο κόσμος απομακρύνεται από τα ορυκτά καύσιμα, αλλά ο ρόλος της Κίνας μπορεί να αυξηθεί, καθώς αυτή τη στιγμή πρωτοστατεί στην παραγωγή ηλιακών τεχνολογιών και στην εξόρυξη σπανίων γαιών που χρησιμοποιούνται σε αυτές τις τεχνολογίες.

Ωστόσο, θα πρέπει να αναμένουμε πολλούς νέους παίκτες να εισέλθουν στις διεθνείς αγορές που θα αγωνιστούν για μερίδιο αγοράς για διάφορες τεχνολογίες και προϊόντα. Η αποτυχία κατανόησης αυτής της δυναμικής και των ακούσιων συνεπειών των σχεδίων απαλλαγής από τις ρυπογόνες εκπομπές, θα επηρεάσει αρνητικά την ίδια την ενεργειακή μετάβαση. Τα ορυκτά καύσιμα τελικά θα εξαφανιστούν, αλλά η γεωπολιτική της ενέργειας όχι.

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΣΤΗΝ ΟΥΚΡΑΝΙΑ

Και σε όλα τα παραπάνω, ο πόλεμος στην Ουκρανία τι ρόλο παίζει;

Η εισβολή στην Ουκρανία θα δώσει αναγκαστικά μεγαλύτερη έμφαση στην ενεργειακή ασφάλεια και οικονομική προσιτότητα, πράγμα που σημαίνει, γενικά, ότι επειδή τα ορυκτά καύσιμα γίνονται τόσο ακριβά, η ανάγκη εστίασης στην προώθηση της ανταγωνιστικής πράσινης ενέργειας, θα είναι μεγαλύτερη από ποτέ.
Ωστόσο, είναι εύλογο να υποστηριχθεί ότι υπό τις τρέχουσες γεωπολιτικές συνθήκες και συνθήκες της αγοράς, η μετάβαση στην καθαρή ενέργεια θα αυξήσει την επιρροή, βραχυπρόθεσμα, ορισμένων εξαγωγέων πετρελαίου και φυσικού αερίου, συγκεντρώνοντας την παγκόσμια παραγωγή σε λιγότερα χέρια.

Είναι επίσης δίκαιο να παρατηρήσουμε ότι αρκετές χώρες σε όλο τον κόσμο προσπαθούν να επαναξιολογήσουν τα σχέδιά τους για επιβράδυνση του ρυθμού της ενεργειακής μετάβασης.
Σαφώς, πιστεύω ότι η νέα γεωπολιτική πραγματικότητα των αγορών ενέργειας απαιτεί από εμάς να επιταχύνουμε δραστικά τη μετάβαση στην καθαρή ενέργεια και να αυξήσουμε την ενεργειακή ανεξαρτησία της ΕΕ, αποδεσμευόμενοι από αναξιόπιστους προμηθευτές (Ρωσία) και ορυκτά καύσιμα.

Η τρέχουσα κατάσταση όπου η ΕΕ εισάγει το 90% της κατανάλωσης φυσικού αερίου, με τη Ρωσία να παρέχει περίπου το 45% αυτών των εισαγωγών, δεν είναι βιώσιμη. Το ίδιο ισχύει για τις εισαγωγές πετρελαίου και άνθρακα, καθώς η Ρωσία αντιπροσωπεύει επίσης περίπου το 25% των εισαγωγών πετρελαίου και το 45% των εισαγωγών άνθρακα. Πράγματι, η ΕΕ κινείται γρήγορα προς αυτή την κατεύθυνση. Η εφαρμογή αυτών των σχεδίων, ωστόσο, πρέπει να ξεπεράσει πολύπλοκες προκλήσεις και αντιδράσεις.

ΥΠΟΝΟΜΕΥΟΝΤΑΙ ΤΑ ΣΧΕΔΙΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΜΕΤΑΒΑΣΗΣ 

Δώστε μας ένα μέτρο σύγκρισης, για να αντιληφθούμε το μέγεθος της επιβάρυνσης στις τιμές της ενέργειας από την τρέχουσα κατάσταση.

Τα τελευταία στοιχεία δείχνουν ότι οι τιμές της ενέργειας έχουν αυξηθεί περισσότερο από 500% κατά μέσο όρο από την τελευταία δεκαετία. Σημειώστε ότι η πετρελαϊκή κρίση της δεκαετίας του ’70 δεν προκάλεσε ποτέ αύξηση των τιμών της ενέργειας περισσότερο από 100%, από τον μέσο όρο της προηγούμενης δεκαετίας.
Εξίσου σημαντικό είναι ότι η τρέχουσα κατάσταση υπονομεύει τα σχέδια της ΕΕ για την ενεργειακή μετάβαση προς ένα μέλλον απελευθερωμένο από τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, αναγκάζοντας τις κυβερνήσεις να στηρίζονται βραχυπρόθεσμα, ακόμη περισσότερο στα ορυκτά καύσιμα.

Σημειώστε ότι οι σημερινές υψηλές τιμές φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας επηρεάζουν τα περισσότερα κράτη μέλη της ΕΕ, αν και όχι με τον ίδιο τρόπο. Η αλληλεπίδραση μεταξύ των τιμών χονδρικής και λιανικής διαφέρει σε κάθε κράτος μέλος και εξαρτάται από το ρυθμιστικό πλαίσιο και τη δομή καθορισμού των τιμών λιανικής που πληρώνουν οι καταναλωτές. Συνήθως το στοιχείο της ανταγωνιστικής τιμής που προκύπτει από τις χονδρεμπορικές τιμές της αγοράς, αποτελεί μόνο το ένα τρίτο της τελικής τιμής που πληρώνει ο πελάτης και το υπόλοιπο είναι κόστος μεταφοράς και διανομής, φόροι, εισφορές και ΦΠΑ.

Τα κράτη μέλη όπου τα μακροπρόθεσμα συμβόλαια είναι πιο συχνά (κάτι που συνήθως παρατηρείται στις κεντρικές χώρες της ΕΕ με μεγάλα, κάθετα ολοκληρωμένα ενεργειακά χαρτοφυλάκια, όχι στην Ελλάδα) θα αντιμετωπίσουν υψηλότερες αυξήσεις των τιμών λιανικής τους επόμενους μήνες.

Η ΕΛΛΑΔΑ ΒΙΑΣΤΗΚΕ ΝΑ «ΣΒΗΣΕΙ» ΤΙΣ ΛΙΓΝΙΤΙΚΕΣ ΜΟΝΑΔΕΣ 

Κάποιοι ισχυρίζονται ότι οι πολιτικές ηγεσίες, βιάστηκαν να εγκαταλείψουν τον άνθρακα, θέτοντας σε κίνδυνο την ενεργειακή ασφάλεια της κοινωνίας. Εσείς τι πιστεύετε;

Διαφωνώ με την αντίληψη ότι τα σχέδια απαλλαγής από τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (ρύπων) της ΕΕ ευθύνονται για τις τρέχουσες τεράστιες αυξήσεις τιμών στις αγορές φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας και κατά συνέπεια για την ενεργειακή ανασφάλεια της κοινωνίας.

Ταυτόχρονα, διαφωνώ με τα αρχικά σχέδια της ελληνικής κυβέρνησης για απόσυρση των λιγνιτικών σταθμών έως το 2023, χωρίς προηγουμένως να διασφαλιστεί η υλοποίηση ενός ανθεκτικού ενεργειακού δικτύου μεταφοράς και διανομής της ηλεκτρικής ενέργειας με επαρκή αποθήκευση ενέργειας και υλοποίηση συστημάτων διαχείρισης της ζήτησης, καθώς και αξιόπιστη αντικατάσταση των παραγωγικών μονάδων βάσης.

Η ενεργειακή μετάβαση πρέπει να είναι μεθοδική και στοχευμένη. Στην καλύτερη περίπτωση θα είναι ακανθώδης και πολύπλοκη. Είναι σημαντικό να σημειωθεί εδώ, ότι σε παγκόσμιο επίπεδο, δεν υπάρχει τρόπος να αποφευχθούν μεγάλες γεωπολιτικές αλλαγές-που θα οδηγήσουν σε συγκρούσεις-και τελικά θα παράγουν νικητές και ηττημένους, καθώς το ενεργειακό σύστημα απανθρακοποιείται.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, η ενεργειακή μετάβαση απαιτεί έναν πλήρη μετασχηματισμό της οικονομίας. Το κόστος της μετάβασης θα φτάσει περίπου 100 τρισεκατομμύρια δολάρια τις επόμενες τρεις δεκαετίες. Προφανώς κανείς δεν πρέπει να περιμένει ότι μια τέτοια μνημειώδης αλλαγή σε παγκόσμια κλίμακα μπορεί να ολοκληρωθεί με συντονισμένο και ομαλό τρόπο. Επιπλέον, θα δημιουργήσει πολιτικές δυνάμεις και δυνάμεις της αγοράς, που θα αντιβαίνουν περαιτέρω στην τρέχουσα τάση παγκοσμιοποίησης.

Σε αυτό το περιβάλλον, πιστεύω ότι τελικά οι ΗΠΑ και η ΕΕ θα συνδεθούν πιο στενά μεταξύ τους και θα οδηγήσουν στο σχηματισμό μιας «παγκόσμιας λέσχης για το κλίμα», χωρών που έχουν δεσμευτεί για ένα μέλλον απελευθερωμένο από εκπομπές ρύπων και θα επιβάλλουν δασμούς στις εισαγωγές από χώρες εκτός του κλαμπ.

Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News