Ανησυχητικά τα φαινόμενα σχολικού εκφοβισμού: Ανοίγει ο κύκλος βίας

Ισχυρό κοινωνικό και επιστημονικό αποτύπωμα άφησε η πρώτη ημερίδα του διημέρου «Από το Σχολείο στην Κοινωνία: Ο κύκλος της βίας και οι δρόμοι της πρόληψης», που διοργανώνει η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδος και πραγματοποιήθηκε χθες στην Αγορά Αργύρη, με επίκεντρο τον σχολικό εκφοβισμό και την ενδοσχολική βία.

Τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν προκαλούν έντονο προβληματισμό: 1 στα 3 παιδιά στην ΠΕ Δυτικής Ελλάδας δέχεται εκφοβισμό και 1 στα 2 παιδιά στην Περιφέρεια Πελοποννήσου βιώνουν σχολικό εκφοβισμό, ενώ πανελλαδικά το φαινόμενο αφορά επίσης 1 στα 3 παιδιά. Παράλληλα, τονίστηκε ότι δεν παρατηρείται αύξηση της ανήλικης παραβατικότητας, αλλά αύξηση των καταγγελιών, γεγονός που αποδίδεται στη μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση και ενημέρωση.

Σημαντική Ημερίδα της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας για τον σχολικό εκφοβισμό και την ενδοσχολική βία

Η ημερίδα ανέδειξε με σαφήνεια ότι η πρόληψη της βίας δεν είναι υπόθεση ενός φορέα, αλλά συλλογική ευθύνη της σχολικής κοινότητας, της οικογένειας και της κοινωνίας.

Μίλησαν οι: Στέλλα Χρηστίδη – ψυχίατρος, διευθύντρια Θεραπευτικών Προγραμμάτων Σωματικής Αποτοξίνωσης και Απεξάρτησης ΕΟΠΑΕ, Εφη Γεωργουλοπούλου – ψυχολόγος υποδιευθύντρια Πρόληψης και Ενημέρωσης ΕΟΠΑΕ, Γεώργιος Μπατζής – αστυνόμος Β’, προϊστάμενος του Γραφείου Προστασίας Ανηλίκων της ΥΔΕΕ Πατρών, Ιωάννα Θωμοπούλου – εκπαιδευτικός, υπεύθυνη Αγωγής Υγείας Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Αχαΐας, Μάνος Πετράκης – φυσικός, διευθυντής στο Αρσάκειο Γενικό Λύκειο Πατρών.

Σύμφωνα με δεδομένα από «Το Χαμόγελο του Παιδιού», 1 στους 4 μαθητές έχει βιώσει πρόσφατα εκφοβισμό στο σχολείο, ενώ ένας στους δέκα έχει πέσει θύμα ηλεκτρονικού εκφοβισμού. Πιο συχνές μορφές βίας αναδείχθηκαν η διάδοση φημών, τα προσβλητικά πειράγματα, ο κοινωνικός αποκλεισμός και τα σχόλια σεξουαλικού περιεχομένου.

Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στις μακροπρόθεσμες συνέπειες για τα θύματα, όπως άγχος, κατάθλιψη, χαμηλή αυτοεκτίμηση, κοινωνική απομόνωση, σχολική αποτυχία και αυξημένος κίνδυνος εξαρτήσεων. Στο πλαίσιο αυτό παρουσιάστηκε και το διεθνές πρόγραμμα CHAMPS (Children Amplified Prevention Services), υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, το οποίο εφαρμόζεται πιλοτικά στην Πάτρα και στοχεύει στην επιστημονικά τεκμηριωμένη πρόληψη της βίας, των εξαρτήσεων και της παραβατικότητας μέσα από ολιστικές παρεμβάσεις από την παιδική ηλικία έως την εφηβεία.

Στον χαιρετισμό του, ο αναπληρωτής περιφερειάρχης Δυτικής Ελλάδας Χαράλαμπος Μπονάνος υπογράμμισε ότι «η Περιφέρεια στέκεται αρωγός σε κάθε προσπάθεια που επενδύει στην πρόληψη και τη συναινετική αντιμετώπιση των φαινομένων βίας και εκφοβισμού, και όχι αποκλειστικά στην καταστολή, επισημαίνοντας ότι η εκπαίδευση, όταν συνοδεύεται από σύγχρονες και επιστημονικά τεκμηριωμένες πρακτικές, μπορεί να αποτελέσει ουσιαστικό εργαλείο κοινωνικής αλλαγής».

Ενδοσχολική Βία (2023-2024)

Σύμφωνα με την έρευνα του «Χαμόγελου του Παιδιού» (με αντίστοιχα ευρήματα του ΕΚΚΕ 2022-2023), ο σχολικός εκφοβισμός παραμένει εκτεταμένο φαινόμενο στη χώρα. Το 35,5% των παιδιών πανελλαδικά (1 στα 3) δηλώνει ότι έχει δεχθεί εκφοβισμό, ενώ 1 στα 3 παιδιά που περνούν πολλές ώρες καθημερινά σε οθόνες βιώνει επίσης σχολική βία. Παράλληλα, 1 στα 4 παιδιά (26,6%) αισθάνεται ότι το σχολείο δεν το εκπαιδεύει επαρκώς στην αποτροπή εκφοβιστικών συμπεριφορών.

Ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά καταγράφονται στις Περιφέρειες Θεσσαλίας, Νοτίου Αιγαίου, Ιονίων Νήσων, Ηπείρου και Αττικής, όπου 1 στα 2 παιδιά δηλώνει ότι έχει δεχθεί εκφοβισμό. Ελαφρώς υψηλότερα ποσοστά παρατηρούνται στα κορίτσια σε σύγκριση με τα αγόρια.

Κύρια αίτια που αναδείχθηκαν είναι το επιβαρυμένο οικογενειακό περιβάλλον, οι κοινωνικοοικονομικές ανισότητες, η ελλιπής σχολική επίβλεψη και τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά των μαθητών, όπως η χαμηλή αυτοεκτίμηση και ο μειωμένος αυτοέλεγχος.

Νεανική Παραβατικότητα

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Αστυνομίας, το 2023 καταγράφηκαν 10.776 ανήλικοι που προέβησαν σε παράνομες πράξεις, εκ των οποίων 1.100 ήταν έως 11 ετών και 1.400 ηλικίας 12-14 ετών.

Το 25% των υποθέσεων αφορά κλοπές, το 20% διακίνηση ναρκωτικών, το 8% ληστείες, ενώ 1 στους 3 εφήβους έχει εμπλακεί σε βίαιο καβγά και 1 στους 4 έχει υπάρξει θύμα σχολικού εκφοβισμού.

Το πρώτο 8μηνο του 2024 καταγράφεται αύξηση 47% στα περιστατικά, με έμφαση ότι η νεανική παραβατικότητα δεν συνδέεται με συγκεκριμένη κοινωνικοοικονομική προέλευση και εκδηλώνεται σε όλη τη χώρα, λαμβάνοντας μορφές όπως βανδαλισμοί, επιθέσεις, διαδικτυακά αδικήματα, ναρκωτικά και ποινικά αδικήματα.

Κάπνισμα στους εφήβους

Η έναρξη καπνίσματος καταγράφεται ήδη από τα 13 έτη. Το 51,5% των εφήβων έχει καπνίσει έστω μία φορά, ενώ σχεδόν 20% καπνίζει συστηματικά και 11% καταναλώνει τουλάχιστον 10 τσιγάρα ημερησίως. Το ηλεκτρονικό τσιγάρο αποτελεί σήμερα το πιο διαδεδομένο καπνικό προϊόν στους μαθητές της Α΄ Λυκείου. Σημαντικός παράγοντας κινδύνου θεωρείται το κάπνισμα των γονέων. Παρά τα ανησυχητικά στοιχεία, καταγράφεται μείωση του καπνίσματος κατά περίπου 35%.

Χρήση Ουσιών

Το 16% των εφήβων έχει δοκιμάσει κάποια παράνομη ουσία, κυρίως κάνναβη, με τα ποσοστά να αυξάνονται με την ηλικία. Παράλληλα, 5% δηλώνει χρήση εισπνεόμενων ουσιών, με τα ποσοστά στα αγόρια να είναι διπλάσια.

Διαδίκτυο και Εξάρτηση

Η εξάρτηση από το διαδίκτυο παρουσίασε σημαντική αύξηση μετά την πανδημία: από 30-40% προ πανδημίας (σοβαρή 8%) σε 50-60% μετά (σοβαρή 15%). Καθοριστικό ρόλο παίζουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενώ αυξήθηκαν και οι μορφές διαδικτυακής επιθετικότητας. Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλούν τα επικίνδυνα διαδικτυακά challenges, κυρίως στο TikTok, που έχουν συνδεθεί με σοβαρούς τραυματισμούς και απώλειες ζωών.

Η δεύτερη ημερίδα πραγματοποιείται σήμερα το πρωί (ώρα 11:00) στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πατρών, με θέμα «Ο κύκλος της βίας – Ενδοοικογενειακή βία, κακοποίηση ζώων και βία κατά ανηλίκων».