Λίλα Κονομάρα: Η αδελφική σχέση στο μικροσκόπιο

Πελοπόννησος Newsroom

Με τη γραφίδα της να διεισδύει βαθιά στον ανθρώπινο ψυχισμό και να λειτουργεί ως μικροσκόπιο που παρατηρεί την πολύπλοκη σχέση μεταξύ δύο αδελφών, από τη -φωτεινή- παιδική έως τη –σκοτεινή- ενήλικη ζωή τους, με την ψυχική ασθένεια του ενός να συντείνει στην απομάκρυνσή τους, η Λίλα Κονομάρα μας προσφέρει μία δεξιοτεχνικά υφασμένη ιστορία. Τίτλος της «Μια τρίχα που γίνεται άλογο» (εκδ. Καστανιώτη). Η συγγραφέας ξεναγεί την «Π» στο «εργαστήρι» της, ενώ μιλά για την οικογένεια, τη δημιουργική φαντασία, τη δύναμη των λέξεων.

-Η αδελφική σχέση βρίσκεται στο επίκεντρο του νέου σας βιβλίου. Τι σας ώθησε να την «εξερευνήσετε» και μάλιστα μέσα από δύσβατους δρόμους;
Μαζί με τη συζυγική και τη γονεϊκή σχέση, η αδελφική σχέση δομεί την οικογένεια και ο ρόλος της είναι ιδιαίτερα σημαντικός όσον αφορά τη συγκρότηση της προσωπικής μας ταυτότητας. Δεν είναι λοιπόν τυχαίο ότι έχει απασχολήσει τις θρησκείες, τις μυθολογίες, αλλά και τη λογοτεχνία από τις απαρχές του κόσμου: Κάιν και Αβελ, αδελφοί Καραμαζόφ του Ντοστογιέφσκι, ήρωες του Φώκνερ και τόσων άλλων. Με ενδιέφερε να εξερευνήσω την περιπλοκότητα αυτής της σχέσης, αυτό το αίσθημα ενότητας και διττότητας μαζί που χαρακτηρίζεται από τόσο αντιφατικά συναισθήματα, αγάπη και θαυμασμό απ’ τη μια, ανταγωνισμό, ζήλεια, ακόμα και μίσος απ’ την άλλη. Ο Νίκος διχάζεται συχνά ανάμεσα στην αγάπη του για τον αδελφό του Λευτέρη και την επιθυμία του να απαλλαγεί από αυτόν, ειδικά από τη στιγμή που ο Λευτέρης εκδηλώνει μια ψυχική ασθένεια.

-«Μια τρίχα που γίνεται άλογο» ο τίτλος του –κεντρίζει, την περιέργεια. Πώς οδηγηθήκατε σε αυτόν;

Ο τίτλος αναφέρεται στη δημιουργική φαντασία. Οδηγήθηκα σ’ αυτόν από τα σχέδια του Πικάσο, τα τόσο αξιοθαύμαστα ως προς την απλότητά τους και ταυτόχρονα τόσο εύγλωττα και ουσιαστικά καθώς με μια μονοκοντυλιά φτάνουν στον πυρήνα αυτού που απεικονίζουν, στο ά-λογο. Ο τίτλος παραπέμπει λοιπόν αρχικά στη μαγική διεργασία της δημιουργίας. Η φαντασία των παιδιών δεν απέχει πολύ απ’ αυτήν. Το βλέμμα τους έχει αυτή την καθαρότητα που τους επιτρέπει να μεταμορφώνουν την πραγματικότητα γύρω τους και ένα καρυδότσουφλο να γίνεται καράβι, ένα ξυλαράκι, σπαθί, μια τρίχα, άλογο.

-Η ιστορία σας ξετυλίγεται τις εννέα ημέρες, της νοσηλείας του ψυχικά ασθενούς Λευτέρη στην Εντατική, με τον αδελφό του Νίκο, παρόντα, να ανατρέχει στο «αιωρούμενο δωμάτιο» της παιδικής τους ηλικίας. Συμβολίζει κάτι ο αριθμός 9 και ποια η δύναμη της φαντασίας για τον άνθρωπο;

Οι εννέα μέρες ήταν για μένα το απαραίτητο χρονικό διάστημα για να ολοκληρώσω τη σκιαγράφηση της ζωής των δύο αδελφών, με αναδρομές στο οικογενειακό παρελθόν, αλλά και με επεισόδια της ενήλικης ζωής τους. Το «αιωρούμενο δωμάτιο», που μοιάζει έξω από τον χρόνο και την κανονικότητα κι όμως είναι τόσο αληθινό με τον δικό του τρόπο, είναι ο μαγικός χώρος των παιδικών μας χρόνων.

-Μιλάτε για την ψυχική υγεία. Πώς προσεγγίσατε αυτό το ευαίσθητο θέμα, που στις μέρες μας συχνά παραμένει ταμπού;

Από τον 18ο αιώνα έως και σήμερα, η ψυχική ασθένεια, που προκαλεί φόβο, εκλαμβάνεται ως ελάττωμα, αμαρτία ή παράπτωμα. Με ενδιέφερε να δείξω πως οι πρακτικές που υιοθετούνται για την αντιμετώπισή της είναι κατά κύριο λόγο η συνταγογράφηση φαρμάκων και ο εγκλεισμός, ενώ οι πάσχοντες, αλλά και όλος ο περίγυρός τους, μένουν συχνά αβοήθητοι μπροστά σε μια εξαιρετικά δύσκολη και συχνά διά βίου καθημερινότητα, αλλά και απέναντι στην κοινωνική αποδοκιμασία και τον στιγματισμό.

-Ενας πατέρας που «ήταν μια αναμονή δίχως τέλος», μια μητέρα που «δεν ήταν συμπαγής», που «πάντα άφηνε τις προτάσεις στη μέση», ένα σπίτι που «έσταζε θλίψη». Οι παθογένειες μιας οικογένειας θεωρείτε επηρεάζουν τον τρόπο που διαμορφώνεται ο χαρακτήρας του ατόμου ή εξαρτάται από το είδος της πανοπλίας που φορά ο καθένας;

«Από την οικογένεια κληρονομούμε τόσο τις ιδέες με τις οποίες ζούμε όσο και την ασθένεια από την οποία θα πεθάνουμε» λέει ο Προυστ. Ο Λευτέρης και ο Νίκος έρχονται αντιμέτωποι με ένα οικογενειακό περιβάλλον όπου τα πράγματα δεν λέγονται με το όνομά τους, αντίθετα, όπως συμβαίνει συχνά, προβάλλεται μια αλλοιωμένη ανάγνωση της πραγματικότητας που δεν κατανοούν και που τους δημιουργεί σύγχυση, στρεβλώσεις, ενοχές, ακόμα και το αίσθημα της απειλής και της απόρριψης. Στην πορεία της ζωής μας βέβαια υπεισέρχονται και άλλοι καθοριστικοί παράγοντες για την ανάπτυξη της προσωπικότητάς μας.

-Τριτοπρόσωπη η αφήγησή σας, στήνει έναν καθρέφτη ανάμεσα στα δύο –αποκομμένα από το «Εμείς» και παράλληλα συνδεδεμένα άρρηκτα με το πρώτο πληθυντικό αδέλφια. Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση στη σύνθεση αυτού του εσωτερικού κατόπτρου;

Η μεγαλύτερη πρόκληση είναι το «εμείς», οι αρχικά αδιαχώριστες υπάρξεις των αδελφών να μην οδηγήσουν στον αφανισμό του ενός από τον άλλο, αλλά να βρει ο καθένας τη δική του θέση μέσα στην οικογένεια και τον κόσμο, απολαμβάνοντας τα θετικά στοιχεία αυτής της σχέσης.

-Πώς λειτουργούν οι λέξεις –των οποίων η έλλειψη τονίζεται στο βιβλίο σας– για εσάς;

Οι λέξεις, τα όνειρα, το σώμα, το υποσυνείδητο, η τρέλα, όλα είναι γλώσσα και όλα αφηγούνται μια ιστορία. Πολλές φορές οι λέξεις είναι φορείς νοήματος και άλλες αντίθετα γίνονται ένα «στουπί» για να καλύψουν τα πραγματικά κενά, όπως συμβαίνει με τη θεία Ελένη στο βιβλίο που μιλάει ακατάπαυστα χωρίς να λέει τίποτα. Οι δύο ήρωες όταν ήταν παιδιά είχαν τη δική τους μυστική γλώσσα, λέξεις ακαταλαβίστικες για τους άλλους, μα για τους ίδιους ένας θαυμαστός κώδικας επικοινωνίας. Αλλοτε οι λέξεις δεν μας φτάνουν για να εκφράσουμε όσα θέλουμε και άλλοτε εμπεριέχουν πολλές πραγματικότητες, προτείνουν διαφορετικές αναγνώσεις των γεγονότων, όπως στην περίπτωση του Λευτέρη και των παραληρημάτων του που ανοίγουν ένα παράθυρο σε έναν άλλο κόσμο.

-Σ’ έναν κόσμο «που βράζει και φλέγεται» για να δανειστώ στίχο γνωστού τραγουδιού, βλέπετε -και πού- ελπίδα;

Μολονότι η πραγματικότητα γύρω μας γίνεται όλο και πιο δυστοπική και ζοφερή, βλέπω να ξεπηδούν κάποιες πρωτοβουλίες ανθρώπων ή κοινοτήτων βασισμένες στην ενσυναίσθηση, στον σεβασμό και την αγάπη για τη φύση και το κοινό καλό που με κάνουν αισιόδοξη.

-«Μήπως δεν αναγνωρίζει την ευτυχία;» αναρωτιέται ο ήρωάς σας για τον εαυτό του. Η ευτυχία με τα δικά σας λόγια;
Να απολαμβάνεις αυτά που έχεις με τους ανθρώπους που αγαπάς και να μη σταματάς να ονειρεύεσαι.

Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News