Ο ομότιμος καθηγητής Αστροφυσικής Γρηγόρης Αντωνακόπουλος στην «Π»: «Το Σύμπαν γεννήθηκε μέσα από τη βία»
Μιλήσαμε με τον ομ. καθηγητή Αστροφυσικής του ΠΠ, Γρηγόρη Αντωνακόπουλο, για να κατανοήσουμε τι βλέπουμε όταν κοιτάμε τα άστρα και γιατί με έναν τρόπο σχεδόν υπαρξιακό, κοιτάμε και μέσα μας.
Καλοκαίρι στην Ελλάδα σημαίνει επιστροφή στη φύση. Απόδραση από την πόλη, στιγμές χαλάρωσης δίπλα στη θάλασσα ή σε κάποιο ορεινό χωριό. Και μαζί, μια σπάνια ευκαιρία: να σηκώσουμε το βλέμμα στον έναστρο ουρανό—μακριά από τα φώτα και την κίνηση των αστικών κέντρων. Ομως, όσο γαλήνια και αν φαίνεται η νυχτερινή εικόνα του ουρανού, η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική. Πίσω από τη σιωπηλή ομορφιά των άστρων, το Σύμπαν βρίσκεται σε διαρκή αναταραχή. Γαλαξίες συγκρούονται. Αστρα γεννιούνται και πεθαίνουν μέσα σε βίαιες εκρήξεις, εκτοξεύοντας τα στοιχεία τους στον διαστημικό χώρο, τον οποίο εμπλουτίζουν συνεχώς με ύλη. Μαύρες τρύπες καταπίνουν ολόκληρα ηλιακά συστήματα. Η κοσμική ιστορία είναι γραμμένη με εντάσεις και καταστροφές. Και όμως, μέσα από αυτή τη βία γεννιέται η ζωή. Τα στοιχεία που εκτοξεύονται στο διάστημα από εκρήξεις υπερκαινοφανών αστέρων (supernovae) είναι εκείνα που αποτελούν τα σώματά μας. Ο άνθρακας, το οξυγόνο, το ασβέστιο, το άζωτο—όλα προέρχονται από τα σπλάχνα των άστρων.
Ο Ηράκλειτος το είχε θέσει απλά και διαχρονικά: «Πόλεμος πατήρ πάντων». Η σύγκρουση δεν είναι μόνο καταστροφή· είναι και πηγή δημιουργίας. Οπως στο Σύμπαν, έτσι και στην ανθρώπινη ύπαρξη: μέσα από τις δυσκολίες και τις αντιφάσεις διαμορφώνεται η πορεία της ζωής. Μέσα από τη σύγκρουση αναδύεται η ζωή· μέσα από την καταστροφή, η δημιουργία· μέσα από τον θάνατο, η αναγέννηση. Το καλοκαίρι μάς προσφέρει κάτι περισσότερο από ξεκούραση. Είναι μια αφορμή να ξαναβρούμε τη σύνδεσή μας με το φυσικό περιβάλλον, αλλά και με το ίδιο το Σύμπαν. Να δούμε όχι μόνο την ομορφιά του, αλλά και τη δύναμη που το κινεί—μια δύναμη που, ίσως, καθρεφτίζεται και μέσα μας. Μιλήσαμε με τον ομ. καθηγητή Αστροφυσικής του ΠΠ, Γρηγόρη Αντωνακόπουλο, για να κατανοήσουμε τι βλέπουμε όταν κοιτάμε τα άστρα και γιατί με έναν τρόπο σχεδόν υπαρξιακό, κοιτάμε και μέσα μας.
-Το καλοκαίρι μάς φέρνει πιο κοντά στη φύση και στον νυχτερινό ουρανό. Τι σημαίνει αυτό από φιλοσοφική ή επιστημονική σκοπιά;
Είναι κάτι πολύ ουσιαστικό. Η θέα του ουρανού μάς επιτρέπει να βγούμε από τον εαυτό μας, από τον εγωκεντρικό μικρόκοσμο της καθημερινότητας. Μας τοποθετεί ξανά μέσα σε ένα κοσμικό πλαίσιο, μας θυμίζει ότι είμαστε μέρος μιας πολύ μεγαλύτερης ιστορίας. Κάτω από τα αστέρια, δεν νιώθουμε απλώς μικροί-νιώθουμε συνδεδεμένοι.
-Ομως ο ουρανός δείχνει γαλήνιος. Εσείς λέτε πως το Σύμπαν είναι γεμάτο βία;
Ακριβώς. Η εικόνα που βλέπουμε είναι ησυχία, αλλά αυτό είναι ψευδαίσθηση. Το Σύμπαν είναι σε διαρκή αναταραχή. Από την αρχή του, με τη Μεγάλη Εκρηξη (Big Bang), μέχρι σήμερα, κυριαρχεί η ενέργεια, η σύγκρουση, η μεταμόρφωση. Αστρα γεννιούνται και πεθαίνουν, γαλαξίες συγκρούονται, μαύρες τρύπες καταπίνουν ύλη. Αυτή η «βία» όμως δεν είναι χαοτική· είναι δημιουργική.
-Και από αυτές τις εκρήξεις, λέτε, γεννιούνται τα στοιχεία της ζωής;
Ναι. Ολα τα στοιχεία που απαρτίζουν το σώμα μας -άνθρακας, άζωτο, οξυγόνο, σίδηρος- δημιουργήθηκαν μέσα στα άστρα. Οταν πεθαίνουν, εκρήγνυνται και διασκορπίζουν αυτά τα στοιχεία στο Διάστημα. Κάθε αναπνοή μας είναι, κυριολεκτικά, αποτέλεσμα παλαιών άστρων. Αυτό που λέμε ποιητικά -ότι είμαστε παιδιά των άστρων- είναι μια απολύτως επιστημονική αλήθεια.
-Αρα ο άνθρωπος είναι οργανικό μέρος του Σύμπαντος, όχι απλός παρατηρητής.
Ακριβώς. Η ζωή δεν ήρθε «απ’ έξω». Αναδύθηκε μέσα από το ίδιο υλικό που χτίζει και τους πλανήτες και τα άστρα. Η συνείδηση είναι προϊόν της ύλης-και η ύλη αυτή έχει κοσμική προέλευση. Ο άνθρωπος είναι το Σύμπαν που σκέφτεται τον εαυτό του.
-Επιστημονικά αυτό έχει ισχύ. Φιλοσοφικά όμως, τι σημαίνει;
Σημαίνει ότι κάθε φορά που κοιτάμε τα άστρα, θυμόμαστε. Οχι κάτι εξωτερικό, αλλά κάτι εσωτερικό. Κάτι βαθύ: την προέλευσή μας, την ένταξή μας στο Ολον. Ο Ηράκλειτος έλεγε «Πόλεμος πατήρ πάντων». Μέσα από την ένταση, τη σύγκρουση, γεννιούνται οι μορφές της ζωής. Κι εμείς, όπως τα άστρα, ζούμε μια διαρκή πάλη-για ύπαρξη, για εξέλιξη, για νόημα.
-Αν σας ζητούσα να συνοψίσετε ένα μήνυμα για κάποιον που θα κοιτάξει τον ουρανό από μια παραλία ή ένα βουνό αυτό το καλοκαίρι, τι θα του λέγατε;
Να κοιτάξει ψηλά και να μη θαυμάσει μόνο-αλλά να θυμηθεί. Οτι δεν είναι ξένος προς τον ουρανό. Οτι φέρει μέσα του κάτι από το φως του. Και ότι ακόμη και μέσα στο χάος, υπάρχει μια αόρατη τάξη που οδηγεί τη ζωή στην κατεύθυνση της συνείδησης. Αυτή είναι η μνήμη της προέλευσής μας.
Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News
