Θέατρο: «Προμηθέας» διαρκούς έντασης
Δεύτερο μέρος μιας τριλογίας, που τα δύο άλλα έργα της έχουν χαθεί (Πυρφόρος, Λυόμενος) ο «Προμηθέας Δεσμώτης» είναι αναμφισβήτητα μια τραγωδία υψηλής σύλληψης και τιτάνιας πνοής με πλούσιο πολιτικό και φιλοσοφικό εκτόπισμα. Αν και γραμμένη από τον θρησκευόμενο Αισχύλο, στρέφεται όλη εναντίον του Δία, του οποίου η αδικία και η σκληρότητα κλονίζει την πίστη του ποιητή αλλά διατηρεί σταθερή τη συμπάθειά του για τον φιλάνθρωπο Προμηθέα.
Ο κεντρικός ήρωας πάσχει διά «την λίαν φιλότητα βροτών», γιατί πολύ αγάπησε τον άνθρωπο, όχι μόνο γιατί του χάρισε τη φωτιά αλλά και γιατί τον προίκισε με δυνάμεις και δεξιότητες για να πορεύεται στη ζωή του ως δημιουργός πολιτισμού. Δικαίως το πάθος του παραβάλλεται με εκείνο του Εσταυρωμένου και ο προμηθεϊκός μύθος με την αφήγηση της Βίβλου για τους πρωτόπλαστους. Η τραχειά σύγκρουση και η αταλάντευτη πάλη του Προμηθέα εναντίον του Δία για το θέμα της γνώσης, που απελευθερώνει τον άνθρωπο από τα δεσμά της άγνοιας, στην οποία επεδίωκε να καθηλώσει το ανθρώπινο γένος μια τυφλή και αυθαίρετη θεϊκή εξουσία, δεν προσποιεί τιμή και περηφάνεια μόνο στον φιλάνθρωπο ήρωα αλλά και στον ίδιο τον ποιητή, γιατί ανήκει στην ανθρώπινη κοινότητα και με τη δύναμη της ποίησής του μεταδίδει και σε μας αυτό το συναίσθημα.
Στον «Προμηθέα Δεσμώτη», που εύστοχα έχει χαρακτηρισθεί ως «η τραγωδία του ελεύθερου ανθρώπου» υποβόσκει η τάση του ανθρωπίνου γένους να προσπελάσει το Αγνωστο και η υπαρξιακή ανάγκη του για πνευματική λύτρωση. Σηματοδοτείται, έτσι, η μετάβασή του από τον κόσμο της ηθικής αταξίας και δυσαρμονίας στην τάξη και τη δικαιοσύνη, που κατά τον ποιητή εναπόκειται στον άνθρωπο και τη μεγαλοφυΐα του, την οποία ο Προμηθέας αποκαλύπτει αφειδώλευτα και με παρρησία. Μέσα από την πορεία αυτή, η ανθρώπινη μοίρα γίνεται ιστορία πόνου και μόχθου, προσωποποιημένη στο πάθος του Προμηθέα και της Ιώς, θυμάτων του μίσους και της ερωτικής βουλιμίας του Δία αντίστοιχα.
Πέραν όμως από τις πλούσιες φιλοσοφικές αναφορές, ο προμηθεϊκός μύθος φορτίζεται και με ποικίλες πολιτικές διαστάσεις. Η αμείλικτη αναμέτρηση με την εξουσία, τα τρωτά της νεόκοπης τυραννίας, που κατακτιέται και επιβάλλεται με τη βία, η μοίρα των επαναστάσεων, που νομοτελειακά εκφυλίζονται σε τυραννίες, η αμφισβήτηση της εξουσίας, η μοναξιά του επαναστάτη αποτελούν μέρος του πολιτικού προβληματισμού, που απορρέει από το αισχυλικό κείμενο.
Η τραγωδία εξάλλου χωρεί μέσα από ζεύγη αντιθέσεων, όπως χωρεί και η μοίρα του ανθρωπίνου γένους. Στην εξωτερική στατικότητα και την απόλυτη καθήλωση του ήρωα, ο Αισχύλος αντιτάσσει την τεράστια εσωτερική του ενέργεια, την διαρκή εσωτερική του κίνηση. Την αέναη επανάσταση του Προμηθέα εξισορροπεί με την αμετακίνητη και άτεγκτα οργανωμένη εξουσία του Δία, την ακινησία του Τιτάνα με την πολύπαθη περιπλάνηση της οιστρόπληκτης Ιώς.
Ηδη από τους «Πέρσες» με τον Θ.Ο.Κ. ο Αρης Μπινιάρης είχε δώσει δείγματα των απόψεών του για τη σκηνική διδασκαλία της αρχαίας τραγωδίας, στις οποίες έμεινε σταθερός και στη συνάντησή του με τον «Προμηθέα». Με εμφανή την πρόθεσή του να αναδείξει όχι το γράμμα αλλά το πνεύμα του έργου -με την αρωγή και της ποιητικής αλλά ελευθεριάζουσας μετάφρασης του Γιώργου Μπλάνα- έδωσε έμφαση στη ρυθμική εκφορά του λόγου και στην παραγωγή ενός τεταμένου μουσικού κλίματος, μέσα από ηλεκτρικούς και μεταλλικούς ήχους.
Το σκηνικό της Μαγδαληνής Αυγερινού -τρεις βραχώδεις στήλες εκφυόμενες από το έδαφος, που παρέπεμπαν σε χώρο άγριο και απόκοσμο, πέραν του τόπου και του χρόνου- δημιουργούσε την απαραίτητη συνθήκη για να εκτυλιχθεί το προμηθεϊκό δράμα σε ατμόσφαιρα χάους και τρόμου. Οργή και θυμό, πόνο αλλά και ακατανίκητη αντίσταση ξέβραζε το σώμα του Γιάννη Στάνκογλου, στον αγώνα του να αποδώσει το θυμικό του επαναστατημένου τιτάνα, με τον λόγο του σταθερά υψωμένο, που όμως δεν άφηνε περιθώρια για εσωτερίκευση του πάθους, βγαλμένου από το βάθος της ψυχής του.
Στον αντίποδά του κινήθηκαν τα εντεταλμένα όργανα και οι κατασταλτικοί μηχανισμοί της αδιάλλακτης εξουσίας του Δία. Αποπροσωποποιημένοι και γι’ αυτό ανέκφραστοι και ομογενοποιημένοι κατά την όψη (μέσα στα αυστηρά κοστούμια της Βασιλικής Σύρμα): O Ερμής του Ιωάννη Παπαζήση, δουλικό φερέφωνο του νέας τάξης πραγμάτων, το Κράτος του Αρη Μπινιάρη και η Βία του Κωνσταντίνου Γεωργαλή.
Ενα κάποιο φως εκόμισαν στη δυστοπική σκηνή ο Δαυίδ Μαλτέζε στον ρόλο του Ηφαίστου, συμπαθώς διακειμένου προς τον Προμηθέα, και ο Αλέκος Συσσοβίτης σε εκείνον του συγκαταβατικού, αν και συμβιβασμένου Ωκεανού. Αύρα συγκίνησης πρόσφερε στο κοινό η βαθιά ανθρώπινη και με ελεγχόμενο παραδαρμό Ιώ της Νάνσυ Μπούκλη, στηριγμένη στα ξυλοπόδαρά της. Ομόψυχος και ομόπνοος ο Χορός των Ωκεανίδων, άρτια ασκημένος και εικονοπλαστικός της κίνησης των κυμάτων, με την επιμέλεια της Εύης Οικονόμου, διέρρηξε καλοδεχούμενα το αποπνικτικό περιβάλλον.
Μια τραχιά παράσταση διαρκούς και αδιάπτωτης έντασης, που δεν άφηνε χώρο για κλιμακώσεις αλλά για ρίγος μόνο και δόνηση του κοινού, αναδείκνυε όμως μια διαφορετική και ενδιαφέρουσα σκηνική ανάγνωση της τραγωδίας γενικότερα.
Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News
