Τώρα θα δεις τι θα σου κάνω

Κωνσταντίνος Μάγνης

«Ψέματα το κάνουν» καθησυχάζουν τα παιδάκια οι μεγάλοι όταν το κουκλοθέατρο που βλέπουν έχει κάποια στενόχωρη σκηνή. Όχι, ούτε η Μήδεια σκοτώνει στην πραγματικότητα κανένα παιδί της με μαχαίρι ή με κάποια σατανική ουσία. Όπως στις περισσότερες
τραγωδίες των αρχαίων, οι φόνοι και τα μακελειά που ξεκάνουν μικρούς ή μεγάλους, είναι σχηματικές πράξεις. Καλού κακού βέβαια προβλέπεται πάντα οι κατακρεουργήσεις να γίνονται εκτός σκηνής: Θα τις περιγράψει στο κοινό ο Χορός ή ένας αγγελιοφόρος ή
κάποιος αναστατωμένος μάρτυρας, ολοφυρόμενος, συγκλονίζοντας τους θεατές, αν και πάμε γυρεύοντας για τον συγκλονισμό αυτόν, προκειμένου να λυτρωθούμε από την κάθαρση. Είναι σπουδαία λογοτεχνική πράξη η γλώσσα να υποκαθιστά το θέαμα και να το
συναγωνίζεται σε δυναμική.

Η παιδοκτονία της Μήδειας είναι φαντασιακή, συμβολική, ένα αιματηρό φόντο που απεικονίζει τον βαθμό της οργής της για τη μεταχείριση που έχει υποστεί από έναν σύντροφο που ξεδιπλώνεται σαν ένας ωμός υπολογιστής. Στην παράσταση που είδαμε στην
Πάτρα, η διασκευή των Δούνια- Χειλάκη επικεντρώνεται σε μια αντιπαράθεση των δύο φύλων, κλείνοντας μάτι στην παιδοκτόνο όχι με κάποια συγκατάβαση στο έγκλημα, αλλά με τη διάθεση να προτείνουν μια συνηγορία υπέρ της γυναίκας η οποία, σε έναν
ανδροκρατούμενο κόσμο, υποτιμάται συναισθηματικά και αξιακά.

Οι Ιάσονες του αρχαίου και του σύγχρονου κόσμου, κυνηγοί όχι απαραιτήτως της σάρκας, αλλά κυρίως της διαιώνισής τους ως εξουσιαστικοί πυλώνες, δύσκολα βλέπουν τη γυναίκα ως υποκείμενο δικαιωμάτων. Το υπογραμμίζει αυτό η διασκευή, μέσα από την κατάπληξη και την απόγνωση του Ιάσονα, που αδυνατεί να κατανοήσει πώς η Μήδεια έφτασε σε τέτοια επίπεδα εκδίκησης «για ένα κρεβάτι»: Τι το τόσο τρομερό της έκανε, τέλος πάντων,
για να αντιδράσει τόσο ακραία; Μήδεια και Ιάσονας, η μεν με χέρια ματωμένα, ο δε εμβρόντητος και γονατιστός, κορυφώνουν στην έξοδο του έργου, έναν τμηματικό διάλογο που έχουν ξεκινήσει αρκετά νωρίς, όπου τοποθετούνται ως απολογητές των δύο φύλων. Ο Ιάσονας εξηγεί πως οι δυσάρεστες επιλογές του έγιναν για το κοινό συμφέρον, για λόγους «πολιτικής» δηλαδή, η Μήδεια αντιθέτως προσπαθεί ματαίως να εξηγήσει τη γυναικεία
αντίληψη για τη ζωή και τη σχέση. Εμείς οι γυναίκες, λέει, είμαστε- κομπιάζει- γυναίκες. Και αυτό τα λέει όλα, για όποιον θέλει να καταλάβει τον άλλο και το Αλλο. Η αντιπαράθεσή τους είναι στην ουσία πολιτική: Λέμε και ξαναλέμε ότι άνδρας και γυναίκα έχουν βιολογικά χαρακτηριστικά που καθορίζουν τις συμπεριφορές και αποτελούν θεμέλιο του πολιτισμού των εκατέρωθεν ρόλων, αλλά παραβλέπουμε ότι αυτός ο πολιτισμός έφτασε να καθορίζει
τις θέσεις και τις σχέσεις πολύ βαρύτερα από όσο ο βιολογικός παράγοντας έχει προβλέψει.

Η Μήδεια είναι ένα ακόμα έργο στο οποίο ο άνθρωπος προκαλεί τη μοίρα του. Όπως σε όλα, ίσως. Αυτό είναι και το δίδαγμα του δημιουργού ο οποίος υποδεικνύει στο κοινό μια ηθική στάση, η οποία πρέπει να τηρεί το μέτρο και να απέχει της ύβρεως. Στην ουσία, πρόκειται για ένα μάθημα Φυσικής: Κάθε σώμα προκαλεί ή εισπράττει αντίδραση ίση με τη δύναμη που το ίδιο αναπτύσσει κατά την κίνησή του, συνεπώς ο οικογενειακός και προσωπικός αφανισμός του Ιάσονα και άλλων ηρώων της τραγωδίας είναι ευθέως ανάλογος της οδύνης που επέφεραν οι επιλογές τους, εξοργίζοντας ανθρώπους και θεούς. Με την παιδοκτονία ο Ευριπίδης αυτό ίσως προσπαθεί: Να δείξει στους άνδρες το μέγεθος του πλήγματος που προκαλούν στο περιβάλλον τους οι εγωιστικές, εξουσιαστικές συμπεριφορές τους. Στο ξεκίνημα του έργου η Μήδεια ακούγεται να σφαδάζει όπως η γυναίκα που γεννά, αλλά γεννά πόνο και μίσος, και σύντομα θα ανακαλέσει τα παιδιά της
στη μήτρα της για να τα αφαιρέσει από τον άνδρα της και από τον κόσμο,αφαιρώντας και τον εαυτό της, ταξιδεύοντας προς έναν διαφορετικό προορισμό, με το άρμα του ήλιου, που ήταν ο πατέρας της. Μια ηλιοθεραπεία, ας πούμε.

Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News