Προμηθέας από τον «Προμηθέα Δεσμώτη» του Αισχύλου
Η προσέγγιση του Καραθάνου συνεπαίρνει το κοινό του και διαβάζουν μαζί, δημιουργός και θεατής και τον μύθο του Αισχύλου και την αφυδατωμένη πραγματικότητα που στροβιλίζεται πάνω τους, γύρω τους ακόμα και εντός τους.
Το παλιό καθεστώς το ανέτρεψε ο Δίας όταν κατανίκησε τον Κρόνο, με την αμέριστη μάλιστα βοήθεια του Προμηθέα, σκόπευε δε να ξεκάνει σύσσωμο το ανθρώπινο γένος. Ο φιλεύσπλαχνος όμως Προμηθέας αρπάζει τη φωτιά και την μαθαίνει στους ανθρώπους και μαζί με τη φωτιά τους μαθαίνει κάμποσες τέχνες για να κάνουν τον βίο τους ευκολότερο και ευτυχέστερο. Ο Δίας για να τον τιμωρήσει διατάζει το Κράτος και τη Βία, να τον καρφώσουν στα απόκρημνα βράχια του Καυκάσου και εκεί να μην ξανακούσει ανθρώπινη λαλιά, ούτε να ξανααντικρύσει πρόσωπο ανθρώπου. Μόνο να τον κατακαίνε οι πυρωμένες ακτίνες του ήλιου και θα καρτερεί το βράδυ και τη δροσιά της νύχτας λίγο το κορμί του να ησυχάζει.
Ο Ήφαιστος, ανάμεσα στις σφυριές που ρίχνει φτιάχνοντας τα δεσμά του Προμηθέα, ρίχνει και λίγα λόγια συμπόνιας, προσπαθώντας να παρηγορήσει τον φίλο των ανθρώπων και κάπως να του απαλύνει τον πόνο. Το Κράτος μας αφηγείται το «έγκλημα» που διέπραξε ο φιλάνθρωπος Προμηθέας με τη βοήθεια που πρόσφερε στους ανθρώπους. Οι δήμιοι αφού ολοκληρώσουν το θεάρεστο έργο τους αποχωρούν κι αφήνουν τον έρμο πάσχοντα θεό στον πόνο και στα βάσανά του να πληρώσει το τίμημα «γιατί τους ανθρώπους αγάπησα τόσο», όπως βογκάει και μουγκανίζει ανάμεσα στον πόνο, τη μοναξιά και την εγκατάλειψη.
Ο Προμηθέας εξιστορεί ένα προς ένα τα καλά που έκανε στους ανθρώπους, στηλιτεύοντας τον σκληρόψυχο Δία. Όμως μέσα στα λόγια του δεν λησμονεί να υπενθυμίσει ότι ο Δίας είναι παντοδύναμος, αλλά αυτός είναι ο παντογνώστης και τίποτα από τα μελλούμενα γι αυτόν δεν είναι αναπάντεχο και ξέρει ότι ο Δίας δεν θα ξεφύγει από τη μοίρα του.
Η Ιώ αφιονισμένη φτάνει στη Σκυθία και ο Προμηθέας βρίσκει την ευκαιρία και της εκμυστηρεύεται ότι ο παντοδύναμος Δίας θα καταποντιστεί κι έτσι κι αυτή θα ελευθερωθεί από τον οίστρο που της έστειλε η Ήρα. Η Ιώ φεύγει τρελαμένη και αλλοπαρμένη όπως ήρθε με μια μικρή ελπίδα που της έδωσε ο προφήτης του Καυκάσου και με λίγες οδηγίες για να πορευτεί μέχρι τη χώρα του Νείλου και του πεπρωμένου της.
Ο Ωκεανός υποκρινόμενος πως θέλει να βοηθήσει τον άμοιρο δεσμώτη, φτάνει στα μέρη της Σκυθίας μπροστά στον Προμηθέα και προτείνει στον συγγενή του να δηλώσει υποταγή στη νέα σκληρή μεν, αλλά παντοδύναμη εξουσία. Ο δέσμιος αντιλαμβάνεται τους στόχους του συγγενή του και τον ξαποστέλνει με λόγια ειρωνικά, αρνούμενος την υποκριτική και υστερόβουλη μεσολάβηση του σκοτεινού Ωκεανού.
Οι απειλές και η γλοιώδης συμπεριφορά του Ερμή για να αποσπάσει την υποταγή του Προμηθέα στο αφεντικό του τον Δία δεν κάμπτουν τον δεσμώτη τουναντίον ορθώνεται περήφανα και ουρλιάζει από τα βάθη της καρδιάς του και του δίκιου του, σκίζοντας τη σιωπή του Καυκάσου απαντώντας μια για πάντα σε όλα τα ερωτήματα και σε όλες τις τυραννικές εξουσίες, θεϊκές και ανθρώπινες.
Αυτά εν ολίγοις συμβαίνουν στον «Προμηθέα Δεσμώτη» του Αισχύλου γιατί στον «Προμηθέα» του Νίκου Καραθάνου, ο Καύκασος είναι το σύμπαν και ο βράχος που είναι δεμένος ο βασανισμένος «προφήτης» είναι ένα δυαράκι στην Κυψέλη, στην Καλκούτα μπορεί και στις αφώτιστες γειτονιές του Νέου Κόσμου ή της Γηραιάς Ηπείρου, οπουδήποτε πονεί και υποφέρει ο ανήσυχος άνθρωπος. Όλα τα σπουδαία και πανανθρώπινα συμβαίνουν σε ένα ταπεινό σπίτι μπορεί και μέσα στην σμπαραλιασμένη ψυχή ενός ανθρώπου, που δεν αντέχει την αδικία, την ασχήμια και τη σκληρότητα. Στη Στέγη Ωνάση, σε ένα λειτουργικό σκηνικό-μετεωρίτη στον χωροχρόνο της δράσης, που προσομοιάζει εξωτερικά με σπήλαιο-βράχο και εσωτερικά με μια αστική φτωχική οικία, διά χειρός Εύας Μανιδάκη, στεγάζονται τα πρόσωπα του μύθου που συναντά την καθημερινότητα. Εκεί ζουν, ανάμεσα στα καταναγκαστικά έργα της συγγένειας και «κοσμογονούν» ο Προμηθέας (Νίκος Καραθάνος), το Κράτος και ο Ερμής (Χρήστος Λούλης), η Βία και η Ιώ (Γαλήνη Χατζηπασχάλη), ο Ήφαιστος και ο Ωκεανός (Γιάννης Κότσιφας). «Το να ζεις, σημαίνει να τρως το φως και το σκοτάδι κάθε λεπτό». Ο Νίκος Καραθάνος προσεγγίζει την τραγωδία του Αισχύλου επιχειρώντας, όπως λέει, να «μυθολογήσει την καθημερινότητα»: «Πάντα προσπαθούσα να καταλάβω πώς ένας πόνος σ’ ένα δωμάτιο φεύγει από τους τοίχους, ταξιδεύει στον αέρα, γεννάει τέρατα και θεούς και δίνει μύθο».
Την Πρωτοχρονιά, ο Προμηθέας του Νίκου Καραθάνου έκανε ψηφιακή πρεμιέρα στο Onassis Channel στο YouTube από την Κυριακή 1 Ιανουαρίου στις 21:00 | Διαθέσιμο έως τις 05.01.23. Η παράσταση που έγινε sold-out στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης, επιστρέφει στην οθόνη μας.
Ο Καραθάνος που είναι ο εμπνευστής του όλου εγχειρήματος παίρνει το θεϊκό το μεγαλόπρεπο και το γιγάντιο και το φέρνει στην ανθρώπινη κλίμακα, εκεί το ντύνει με επιθυμίες, τραύματα, αγωνίες, το τεμαχίζει και μας το προσφέρει αντίδωρο. Η ερμηνεία του δε, ενσταλάζει στο έργο όλα αυτά για τα οποία υπέφερε ο φιλάνθρωπος Προμηθέας, ενσυναίσθηση, συμπόνια και κατανόηση. «Ο Προμηθέας εκπροσωπεί εσένα, εμένα, όλους, τη στιγμή που κοιτάξαμε το γεγονός της ζωής και μας είδε κι αυτό. Υπάρχει κάτι τόσο αρχαίο σε κάθε ανθρώπινο πρόσωπο που κάνει τον Χρόνο να καμπυλώνεται από ντροπή» σημειώνει ο υπεύθυνος της παράστασης. Ήταν κατανυκτική η σκηνή στην οποία ο Καραθάνος χαιρετά και συνομιλεί με όσους πέρασαν από τον βίο του και ακούμπησαν σε κάποιο πλήκτρο της ψυχής του.
Ο Χρήστος Λούλης στον ρόλο του Κράτους και του Ερμή παίρνει την σκληρότητα και την τροχίζει με την πονηριά και την απονιά στην προσπάθειά του να συντρίψει τις αντιστάσεις του καρτερικού, επίμονου και ανθεκτικού Προμηθέα.
Ο Γιάννης Κότσιφας στον ρόλο του θεϊκού συγγενή Ήφαιστου δείχνει κατανόηση και συμπόνια αλλά ως Ωκεανός φοράει τη σκοτεινιά και την αγριάδα του, με την ερμηνεία του και του βρυχηθμούς μας ερμηνεύει περιεκτικά και με σαφήνεια και τους δυο ρόλους του.
Η Γαλήνη Χατζηπασχάλη υποδύεται την Ιώ, αναμειγνύοντας το ανυπόφορο πάθημά της με την ελπίδα της λύτρωσης και την κατανόηση για τα παθήματα του Προμηθέα δίνοντας μια πιο εύθυμη νότα στην παράσταση.
Η μουσική του Άγγελου Τριανταφύλλου υποστηρίζει την ερμηνεία του έργου υπογραμμίζοντας και δένοντας τους χαλαρούς αρμούς της παράστασης, αν και κάποιες φορές βρισκόταν σε αναντιστοιχία με τα χαμηλόφωνα και εύθραυστα που συνέβαιναν στη σκηνή.
Ο Νίκος Καραθάνος στον «Προμηθέα» του και με τη συνέργεια – σύμπραξη του Γιάννη Αστέρη, προσεγγίζει τον αισχύλειο μύθο με τα εφόδια, τις αδυναμίες, τα ερεθίσματα, τα αδιέξοδα και τις σταθερές της σύγχρονης ζωής, επιτυγχάνοντας μια υπερρεαλιστική σύμπλευση με το καθημερινό, το ανθρώπινο και το ποιητικό. Η προσέγγιση του Καραθάνου συνεπαίρνει το κοινό του και διαβάζουν μαζί, δημιουργός και θεατής και τον μύθο του Αισχύλου και την αφυδατωμένη πραγματικότητα που στροβιλίζεται πάνω τους, γύρω τους ακόμα και εντός τους. Η δημιουργία είναι μια ψευδαίσθηση ή μήπως όχι; Ζούμε δυο και τρεις ζωές μαζί, όταν το ταξίδι της επινόησης και της έμπνευσης προχωρά καλά, θραύοντας την επανάληψη και την κοινοτοπία γύρω μας. Αυτό συμβαίνει όταν συνειδητοποιούμε ότι κάθε επιμέρους στοιχείο, κάθε κομματάκι, οποιαδήποτε λεπτομέρεια, έχει λόγο και σημασία μεγαλύτερη από το μέγεθος του μέσα σε ένα ολοκληρωμένο και εμπνευσμένο σύνολο.
Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News
