Η Αχαΐα κρύβει θησαυρούς που θα ζήλευε και ο Μήδας! «Τα μυστικά του θησαυροφυλακίου» στο Αρχαιολογικό Μουσείο ΦΩΤΟ

«Σουσάμι άνοιξε» θα πουν οι επισκέπτες του Αρχαιολογικού Μουσείου Πατρών, βρισκόμενοι μπροστά στην πύλη του για να παρακολουθήσουν την έκθεση «Τα μυστικά του θησαυροφυλακίου» που εγκαινιάζεται την Παρασκευή 24 Νοεμβρίου και ώρα 7 το απόγευμα.

Στην έκθεση φιλοξενούνται πολύτιμα ευρήματα από ανασκαφές στην Αχαΐα τα οποία φυλάσσονται στον «άβατο» χώρο του Θησαυροφυλακίου της Εφορείας.

Πρόκειται για μια ιδέα της Διευθύντριας της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αχαΐας Αννίτας Κουμούση, μια ιδέα που όπως σημειώνει μιλώντας στο pelop.gr πρωτοείχε στο τέλος του καιρού της πανδημίας. «Είχα μπει στο θησαυροφυλάκιο και τότε κατάλαβα τι υπάρχει εκεί μέσα. Πρόκειται για ευρήματα από παλιές ανασκαφές, ξεκινώντας από τη δεκαετία του ’60 και φτάνοντας στο ’80, ευρήματα πολύ σημαντικά» σημειώνει χαρακτηριστικά και συνεχίζει: «Είπα πως αυτή η ιδέα πρέπει να γίνει πραγματικότητα και ήταν μια πολύ δύσκολη δουλειά. Ο Γιάννης Μόσχος και η Έλενα Παρτίδα δούλεψαν αρκετά για να ξεχωρίσουν αυτά που έπρεπε να εκτεθούν».

Τα εκθέματα φωτίζουν μερικές ιδιαίτερες στιγμές της αρχαίας Αχαΐας όπως και συγκεκριμένες συγκυρίες, που οδήγησαν στη συσσώρευση πλούτου και ώθησαν στο απόγειο την καλλιτεχνική δημιουργία. Αντανακλούν κατεξοχήν τους ελληνιστικούς χρόνους και απηχούν την πληθωρική αισθητική της εποχής και την ευρωστία της αστικής τάξης των Πατρών. Δεν λείπουν φυσικά τα διαχρονικά τέχνεργα, με τα παλαιότερα να χρονολογούνται από τα μυκηναϊκά χρόνια.

Η έκθεση διαρθρώνεται σε δύο άξονες: Αφ’ ενός παρουσιάζονται χρυσά και ασημένια κοσμήματα υψηλής αρχαιολογικής και καλλιτεχνικής αξίας, που φέρνουν στο προσκήνιο όχι μόνο την οικονομική ευμάρεια της τοπικής αριστοκρατίας πολύ πριν ιδρυθεί η ρωμαϊκή αποικία στην Πάτρα, αλλά και μια αλυσίδα πολιτισμικών και τεχνογνωστικών αλληλεπιδράσεων που απλώνεται ως τα βάθη της Ανατολής.

Αφ’ ετέρου, θησαυροί χρυσών και ασημένιων νομισμάτων από τις ιστορικές περιόδους της Αχαϊκής Συμπολιτείας, της ρωμαϊκής και βυζαντινής αυτοκρατορίας, των δόγηδων της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, αλλά και της Οθωμανοκρατίας, σκιαγραφούν κοινωνικές συνθήκες και πολιτικο-οικονομικές κρίσεις που επέβαλαν την απόκρυψή τους.

«Μέσα από αυτή την έκθεση βγάζουμε μία σημαντική εικόνα για το πολιτιστικό επίπεδο της Αχαΐας. Μέχρι σήμερα υπήρχε η άποψη ότι η Πάτρα γνώρισε την μέγιστη ακμή της το 2 ή 3 μ.Χ., όμως τα περισσότερα ευρήματα προέρχονται από τα ελληνιστικά χρόνια, άρα δείχνει πως τότε είχε πλούσιο κόσμο που ανήκε στην ελίτ», επισημαίνει η κ. Κουμούση. Τα ευρήματα που εκτίθενται δίνουν σημαντικά στοιχεία για την εξέλιξη της πόλης τόσο σε επίπεδο πολιτιστικό αλλά και πνευματικό όπως επίσης και για το μορφωτικό επίπεδο των κατοίκων της.

Μάλιστα η Αννίτα Κουμούση μας αφηγήθηκε και μία συγκινητική στιγμή: «Όταν η Αλεξάνδρα Κοτσάκη άπλωσε τα κοσμήματα στο υπόγειο του Μουσείου σε μεγάλα τραπέζια, πραγματικά όχι μόνο εντυπωσιάστηκα αλλά και συγκινήθηκα» μας λέει χαρακτηριστικά.

Τα εκθέματα

Σημαντικές πληροφορίες για το τι περιλαμβάνεται στην έκθεση μας δίνει το κείμενο του ψηφιακού καταλόγου της έκθεσης. Όσον αφορά τα κοσμήματα επισημαίνεται πως «ορισμένα από αυτά που παρουσιάζονται στην έκθεση είναι βαρύτιμα δείγματα της μικροτεχνίας, με συνδυασμό διαφορετικών τεχνικών κατασκευής και με μεγάλη καλλιτεχνική αξία. Στον αντίποδα βρισκόταν μία παράλληλη κοσμηματική τέχνη ειδικού προορισμού. Αφορούσε στην κατασκευή νεκρικών κοσμημάτων από πολύ λεπτά και εύθραυστα χρυσά ελάσματα χαμηλού βάρους, που στόλιζαν και συνόδευαν τους νεκρούς. Η θεματολογία της διακόσμησής τους σχετιζόταν συνήθως με τις εσχατολογικές αντιλήψεις.

Μία ξεχωριστή κατηγορία τέτοιων ταφικών κοσμημάτων, με ιδιαίτερο συμβολικό περιεχόμενο, είναι τα νεκρικά στεφάνια. Χρησιμοποιούνταν ως εμβλήματα της αρετής του νεκρού, συνδεόμενα έτσι με την ηθική πλευρά της ζωής του. Στους άνδρες τοποθετούσαν στεφάνια δρυός, στις γυναίκες πιο συνηθισμένα ήταν τα στεφάνια μυρσίνης. Υπήρχαν ακόμα στεφάνια ποικίλων φυτών και δέντρων (ελιάς, δάφνης ή με τρίλοβα φύλλα). Ανάλογη σχετικά και με το ίδιο συμβολικό περιεχόμενο ήταν η νεκρική χρήση των διαδημάτων. Ιδιαίτερα διαδεδομένα στην ανατολική Μεσόγειο, ως διακριτικά δύναμης και εξουσίας, συνόδευαν και τους νεκρούς, κατεξοχήν στα ελληνιστικά χρόνια. Στην Αχαΐα ήσαν γνωστά ήδη από τη μυκηναϊκή περίοδο (15ος αι. π.Χ. και μετά), συγκροτούμενα από επάλληλα πλακίδια με ποικίλη θεματολογία (ναυτίλοι, ρόδακες κ.ά.). Στους ιστορικούς χρόνους επικράτησαν τα ταινιωτά χρυσά ελάσματα, συχνά με αμυδρή κορύφωση στο κέντρο της ταινίας.

Τα χρυσά δακτυλίδια ήταν μικρά αλλά πολύτιμα κοσμήματα ζωής. Τα πιο απλά και φθηνότερα στην απόκτησή τους ήταν οι κρίκοι με μικρό βάρος χρυσού και με διευρυμένη, συνήθως ακόσμητη, σφενδόνη. Υπάρχουν ωστόσο και βαρύτιμα δείγματα που φέρουν επιπρόσθετα έγγλυφες παραστάσεις σε (ημι)πολύτιμους λίθους, στους οποίους αποδίδονταν υπερφυσικές ή μαγικές δυνάμεις. Στο πλούσιο θεματολόγιο των εγγλύφων σε αυτά τα εξωτικά και εισηγμένα υλικά, περιλαμβάνονται θεότητες ή θεοποιημένες έννοιες (Τύχη, Νίκη), μυθικά πλάσματα (Τρίτων), ηγεμονικά πορτραίτα, ως και ζώα. Η δυσκολία στην κατεργασία των λίθων αύξανε την αξία αυτών των κοσμημάτων».

Στην έκθεση παρουσιάζονται και αρκετά περιδέραια, τα οποία «στόλιζαν τον λαιμό ή στερεώνονταν στο ένδυμα επάνω στο στήθος με τη βοήθεια πορπών. Πρόκειται για περίτεχνες αλυσίδες, συχνά με μικρογραφικά κεφάλια ζώων στα άκρα (ταύρων, κριαριών ή λεόντων), υποδηλώνοντας συμβολικά τον αγώνα, τη νίκη και τη δύναμη».

Επίσης, θα δούμε και περόνες οι οποίες χρησίμευαν κυρίως για τη συγκράτηση των ενδυμάτων και δευτερευόντως για τη διευθέτηση της κόμης.

Στα κοσμικά ενώτια εντυπωσιάζουν μερικά βαρύτιμα δείγματα, που ανάλογα με το μέγεθος, την τέχνη και τη χρήση πολύτιμων λίθων απευθύνονταν σε ιδιαίτερα πλούσιες αστές.

Παράλληλα, παρουσιάζονται σπάνια αντικείμενα, όπως ορισμένα τελετουργικά εργαλεία. Ένα από αυτά είναι το μαχαίρι από την αρχαία Δύμη, που θυμίζει την τορευτική της περσικής δυναστείας των Αχαιμενιδών. Κοσμείται με ανθέμιο από επίθετο φύλλο χρυσού κοντά στη λαβή, στο άκρο της οποίας υπάρχει ολόγλυφο επίχρυσο πουλί. Ανάλογα αντικείμενα είναι δύο κοχλιάρια, το ένα με απόληξη μικρής χήνας στη λαβή και το άλλο με ολόγλυφο πάνθηρα.

Εκτός από τα κοσμήματα στην έκθεση περιλαμβάνονται θησαυροί ασημένιων και χρυσών νομισμάτων που αποκρύβησαν σε ταραγμένες ιστορικές περιόδους πολεμικών συγκρούσεων, αναρχίας και πολιτικών ανακατατάξεων. Όπως επισημαίνεται: «Αξιοσημείωτος ο θησαυρός των περίπου 800 αργυρών δραχμών από την αρχαία Δύμη (Κάτω Αχαΐα). Βυζαντινοί σόλιδοι, ενετικά σολδίνια και τορνεζέλλα, οθωμανικοί παράδες μαρτυρούν την αγωνία, την ανασφάλεια και τον φόβο των κατοίκων της Πάτρας μπροστά στον επερχόμενο κίνδυνο. Ξεχωρίζουν για τη σπανιότητά τους και τις πληροφορίες που προσφέρουν για την ιστορία της πόλης δύο μεμονωμένα χρυσά νομίσματα: το tremisse του αυτοκράτορα Μαυρικίου-Τιβέριου (583-602) και το δουκάτο του δόγη Michele Steno (1400-1413)».

Εγκαίνια έκθεσης: Παρασκευή 24 Νοεμβρίου 2023, ώρα 19:00
Διάρκεια έως τέλη Μαρτίου 2024.
Είσοδος ελεύθερη.

Δωρεάν ξεναγήσεις από τους επιμελητές της έκθεσης, Ιωάννη Μόσχο και Δρ Έλενα Παρτίδα, στην ελληνική/αγγλική, προσφέρονται κάθε Τετάρτη 11:00-13:00, κατόπιν συνεννόησης (τηλ. 2613 616177, Γραφείο Υποδοχής Μουσείου).

 

Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News