Ο Γιώργος Αδαλής εξηγεί τις αιτίες της ακρίβειας: «Ο ορισμός της επισιτιστικής κρίσης»!

Χρήστος Βεργανελάκης

Η επίσκεψη στο σούπερ μάρκετ αρχίζει να γίνει «είδος» πολυτελείας. Το λάδι αρχίζει να εκτοξεύεται. Τα γαλακτοκομικά έχουν ανέβει στα ύψη (παρεμπιπτόντως, η αγορά γραβιέρας έχει γίνει απαγορευτική για ένα μέσο καταναλωτή). Τα καύσιμα δεν λένε να κατέβουν με τίποτα…
Οι δικαιολογίες στερεύουν πια: η περίοδος covid-19 μοιάζει μακρινή. Ο πόλεμος στην Ουκρανία σχεδόν…ξεχάστηκε.

Τι φταίει, λοιπόν, και οι τιμές σ’ όλα τα είδη καλπάζουν διαρκώς προς τα πάνω; Πώς θα καταφέρει υπ’ αυτές τις συνθήκες ένας μέσος, οικονομικά, Ελληνας να επιβιώσει;

Ο πολύ γνωστός οικονομολόγος-αναλυτής Γιώργος Αδαλής, από τους πλέον εξπέρτ στο είδος του, με συχνότατες εμφανίσεις σε όλα τα πανελλήνιας εμβέλειας ΜΜΕ, Γιώργος Αδαλής (απόφοιτος Οικονομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Πατρών), μιλάει στην «Πελοπόννησο» και απαντά σε συγκεκριμένες ερωτήσεις.

Ως οικονομολόγος και προγραμματιστής ασχολείται με την ανάπτυξη οικονομετρικών και στατιστικών μοντέλων για λογαριασμό μεγάλων ιδιωτικών εταιριών σε Ελλάδα και εξωτερικό.

Γιατί συνεχίζουν να ακριβαίνουν τα είδη στο σούπερ μάρκετ; Υπάρχει τέλος σ’ αυτό το μαρτύριο ή όχι;

Κάποιοι θεωρούν ότι η κρίση και η άνοδος των τιμών στην Ενέργεια έχει τελειώσει. Άλλωστε από το 2022 πολλοί μας το υπόσχονταν ότι η κρίση αλλά και ο πληθωρισμός ήταν παροδικά φαινόμενα. Στο σημείο αυτό πρέπει να τονίσω ότι καμία κρίση δεν τελείωσε ενώ οι τιμές των ενεργειακών προϊόντων παραμένουν στα ύψη, παρά του γεγονότος ότι έπεσαν σημαντικά. Να υπενθυμίσω ότι την περίοδο 2015-2019, η μέση τιμή του βαρελιού αργού πετρελαίου ήταν κοντά στα 50$/βαρέλι. Όταν ξέσπασε το 2021 η ενεργειακή κρίση, το βαρέλι εκτινάχτηκε στα 137$. Φέτος μπορεί να έπεσε ακόμα και στα 70$, αλλά τώρα κινείται πάλι στα 90$ με πορεία για ακόμη μεγαλύτερη αύξηση.

Ακόμα όμως και αν παρέμενε στα 70$, πρόκειται για μια πολύ υψηλή τιμή για την παγκόσμια βιομηχανία και το εμπόριο. Το ίδιο συμβαίνει και τον ευρωπαϊκό δείκτη φυσικού αερίου, τον γνωστό TTF. Πριν το 2019 ο δείκτης κινούνταν στα επίπεδα των 15 €/μεγαβατώρα. Στην κορύφωση της κρίσης, έφτασε ακόμα και στα 350€. Ενώ σήμερα που κινείται κοντά στα 35€, ουσιαστικά είναι μια τιμή διπλάσια από την κανονικότητα προ της Πανδημίας. Ως εκ τούτου, επηρεάζονται ανοδικά οι τιμές στα λιπάσματα (αφού τα περισσότερα παρασκευάζονται με έκχυση φυσικού αερίου), καθώς και στα μεταφορικά. Με αποτέλεσμα τα τρόφιμα να καταγράφουν πολύ υψηλές τιμές εδώ και δύο χρόνια.

Εάν εκεί προσθέσουμε τα αυξημένα τιμολόγια ηλεκτρικού ρεύματος λόγω του χρηματιστηρίου ενέργειας και τα αυξημένα καύσιμα (ντίζελ και αμόλυβδη), τότε αντιλαμβάνεστε ότι το πρόβλημα με τις αυξήσεις στα ράφια των σουπερμάρκετ έχει άμεση σχέση με τον πόλεμο των τιμών ενέργειας ο οποίος μαίνεται ασταμάτητα από το 2014 και μετά. Για να μπει τέλος στο μαρτύριο των καταναλωτών, πρέπει να χτυπηθεί το κακό στη ρίζα του. Να καθίσουν σε ένα τραπέζι οι πέντε μεγάλοι παίκτες της ενέργειας και με μια αμοιβαία διαχείριση της κρίσης, να ρίξουν το βαρέλι κάτω από τα 55$ και το αέριο κάτω από τα 18€. Εάν δεν γίνει αυτό, μην περιμένετε να πέσουν οι τιμές στα ράφια των σούπερ μάρκετ.

Θα μπορούσε η Κυβέρνηση να φρενάρει τις τιμές ή είναι κάτι έξω και πέρα από τις δυνατότητές της;

Σε άλλα προϊόντα ναι και σε άλλα όχι. Γενικώς οι τιμές ανεβαίνουν –κυρίως- όταν υπάρχει έλλειμμα ανάμεσα σε προσφορά και ζήτηση ενός προϊόντος. Για παράδειγμα η Ελλάδα εισάγει βοδινό κρέας σε ποσοστό 80% επί των αναγκών της. Εκεί είναι έρμαιο των διεθνών εξελίξεων. Σε προϊόντα όμως που η χώρα έχει μεγάλο βαθμό αυτάρκειας, θα μπορούσε να κάνει παρεμβάσεις με ειδικά μέτρα που ενισχύουν τους παραγωγούς.

Ενώ παράλληλα, να ψηφίσει νέους νόμους πάταξης της αισχροκέρδειας. Γενικώς όμως, σε μια κρίση η οποία είναι κατεξοχήν ενεργειακή, η κάθε κυβέρνηση όφειλε να επενδύσει σε εγκαταστάσεις και έργα που θα μείωναν το ενεργειακό κόστος. Ένα τέτοιο έργο θα ήταν οι επενδύσεις σε πυρηνική ενέργεια ή σε υδροηλεκτρικά και γεωθερμία. Και τέτοια πρόθεση δεν φαίνεται να έχει η κυβέρνηση διότι διακατέχεται κι αυτή από ταμπού.

Λύσεις υπάρχουν για να φρενάρουμε τις τιμές. Δυστυχώς, τόσο η Ελληνική κυβέρνηση όσο και η ΕΕ στο σύνολό της, δεν προσπαθούν να λύσουν το πρόβλημα της Ακρίβειας από την καμπύλη της Προσφοράς (αύξηση της παραγωγής) αλλά με διάφορα αυτοκαταστροφικά τρικ από την καμπύλη της Ζήτησης (μειώνοντας ουσιαστικά την κατανάλωση με διάφορες νόρμες και πολιτικές). Εάν αυτό συνεχιστεί περαιτέρω, τότε στην ουσία δεν κάνουμε τίποτε άλλο, παρά να μειώνουμε το βιοτικό επίπεδο των πολιτών ενώ οι τιμές θα συνεχίζουν την ανηφόρα.

Είναι εύλογη η εκτόξευση της τιμής του ελαιόλαδου ή παράλογη;

Εδώ έχουν γίνει σοβαρά λάθη. Θα πάρουμε ως παράδειγμα την αγαπημένη συνήθεια των Ελληνικών νοικοκυριών. Τον τυπικό 15κιλο τενεκέ λάδι. Το 2019-20, είχε 45€ ο τενεκές. Ενώ στην Χαλκιδική πωλούνταν από παραγωγούς ακόμα και στα 38€. Το 2021 η τιμή του τενεκέ άρχισε να ανεβαίνει ενώ το 2022 έφτασε ακόμα και στα 75€ ένεκα της ενεργειακής κρίσης. Φέτος αναμένεται να πωλείται ως χρυσός, μιας και θα φτάσει σύντομα ακόμα και τα 130€. Πέρυσι η Ισπανία είχε μια σοβαρή μείωση της παραγωγής της λόγω ασθένειας στον καρπό. Τότε η Ελλάδα αποφάσισε να ενισχύσει τις εξαγωγές της και διέθεσε μεγάλη ποσότητα στο εξωτερικό με αποτέλεσμα αυτή που απέμεινε στην εσωτερική αγορά να πωλείται με διπλάσια τιμή το 2022. Φέτος, η τιμή του τενεκέ, σε σύγκριση με αυτήν του 2019, θα υπερτριπλασιαστεί. Η κυβέρνηση είχε τρόπους να αμυνθεί κατατάσσοντας το ελαιόλαδο στα στρατηγικά προϊόντα προκειμένου να διασφαλίσει την επάρκειά του στην εσωτερική αγορά. Αλλά επέλεξε απλά να παρατηρεί.

Υπάρχει εξήγηση γιατί έχουμε τις πιο ακριβές τιμές στα καύσιμα;

Βεβαίως. Η Ενεργειακή κρίση και η ακρίβεια στα καύσιμα προϋπήρχαν της εισβολής στην Ουκρανία. Η έναρξη του πολέμου στις 24/2/2022 όξυναν την κατάσταση. Αλλά ακόμα κι αν λήξει ο πόλεμος, ακόμα κι αν πέσει η τιμή του αργού πετρελαίου στα 60€, οι τιμές των καυσίμων θα συνεχίσουν να είναι υψηλές στην αντλία. Πλέον στην Παγκόσμια Αγορά, υπάρχει μια διευρυμένη αποσύνδεση της τιμής του βαρελιού αργού πετρελαίου με την τιμή της αμόλυβδης και του ντίζελ. Κι αυτό οφείλεται στις βίαιες αλλαγές που συντελέστηκαν στην Αγορά εξαιτίας των κυρώσεων κατά της Ρωσίας. Η ΕΕ προχώρησε στις κυρώσεις και στην ενεργειακή απεξάρτηση από την Ρωσία, με ένα σχέδιο κυριολεκτικά στο πόδι και μάλιστα ουτοπικό. Ειδικά για το πετρέλαιο, σχεδόν όλες οι αποφάσεις της ήταν βεβιασμένες και άστοχες.

Ακόμα και ο πολιτικός στόχος των κυρώσεων που ήταν η άσκηση πίεσης στην Ρωσική οικονομία προκειμένου να μειωθούν τα έσοδα του Πούτιν και να μην μπορεί να χρηματοδοτεί τον πόλεμο, απέτυχε παταγωδώς. Ουσιαστικά η Ρωσία έστρεψε τις εξαγωγές πετρελαίου σε άλλες χώρες.

Και κατέκτησε αγορές που δεν τις είχε πριν το 2021, όπως πχ η Ινδία. Η οποία από μηδενικές εισαγωγές πετρελαίου από την Ρωσία, πλέον εισάγει ποσότητες ρεκόρ. Κατόπιν διυλίζει το Ρωσικό πετρέλαιο και το πουλά με καπέλο ως καύσιμο στους Ευρωπαίους πανάκριβα. Στην Ευρώπη αγοράζουμε Ινδική αμόλυβδη βενζίνη –υποτίθεται- η οποία ουσιαστικά προέρχεται από διύλιση ρωσικού πετρελαίου.

Το κόστος ανεβαίνει κι άλλο, διότι εκεί που ένα τάνκερ χρειαζόταν 4-5 μέρες να μεταφέρει στην ΕΕ το Ρωσικό πετρέλαιο, τώρα χρειάζεται 20 μέρες για να πάει στην Ινδία κι άλλες τόσες για να μεταφερθεί διυλισμένο στην Ευρώπη. Οπότε, όπως καταλαβαίνετε, μιλάμε για τετραπλασιασμό του μεταφορικού κόστους που προστίθεται σε κάθε «βαρέλι» καυσίμου.

Επιπλέον, τα φθηνά ρωσικά καύσιμα (ντίζελ και αμόλυβδη) που δεν αγοράζει η Ευρώπη πλέον λόγω των κυρώσεων, πωλούνται ακόμα και στην Σαουδική Αραβία. Η οποία τι κάνει; Χρησιμοποιεί τα ρωσικά καύσιμα για να καλύπτει φθηνά τις εσωτερικές της ανάγκες και σε εμάς πουλά πανάκριβα τα δικά της καύσιμα που διυλίζει από το ακριβότερο σαουδαραβικό πετρέλαιο! Τι να σχολιάσουμε άλλο μετά από αυτό;

Θα μπορέσει να επιβιώσει ένας Έλληνας μ’ ένα μέσο μισθό αν συνεχιστεί αυτή η κατάσταση;

Όχι. Αυτή την στιγμή σχεδόν το 1/3 των Ελληνικών νοικοκυριών μαστίζεται από επισιτιστική κρίση. Άσχετο εάν δεν θέλουμε να το παραδεχτούμε. Το ίδιο συμβαίνει σχεδόν σε όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες. Για την Ελλάδα η κατάσταση είναι αφόρητη για τα νοικοκυριά που προσπαθούν να επιβιώσουν με τριψήφιο αριθμό εισοδήματος (κάτω των 1.000€). Έχουν ήδη μειώσει τις διατροφικές δαπάνες τους ενώ έχει μειωθεί πολύ ο δείκτης της ποιότητας των τροφίμων που καταναλώνουν τα νοικοκυριά αυτά. Η θερμιδική αξία των ειδών διατροφής έχει μειωθεί πάρα πολύ. Κι όσο διαρκεί η κρίση, τόσο θα επεκτείνεται και σε πιο εύπορα νοικοκυριά η κατάσταση αυτή. Πρόκειται για τον ορισμό της επισιτιστικής κρίσης. Από εκεί και πέρα, σε Αφρικανικές χώρες έχουν προχωρήσει ήδη στην επόμενη «πίστα», που είναι ο λιμός. Ελπίζω ότι δεν θα φτάσουμε στην Ευρώπη σε αυτή την κατάσταση. Αλλά από την άλλη, δεν βλέπω η Ένωση να καταστρώνει σχέδια ενίσχυσης της αγροτικής παραγωγής, της κτηνοτροφίας και της αλιείας.

Ασχολούνται μόνο με τις εισαγωγές. Και διαμαρτυρόμαστε για τους εκβιασμούς Πούτιν στο πετρέλαιο και φυσικό αέριο, ενώ εμείς αρνούμαστε τα εξορύξουμε τα δικά μας κοιτάσματα.

Στην Ελλάδα, πρέπει να ενισχύσουμε τον πρωτογενή τομέα (στον οποίο εντάσσονται και οι υδρογονάνθρακες) με νέες πολιτικές και να φέρουμε τους αγρότες πίσω στα χωράφια και τους αλιείς πίσω στη θάλασσα. Αντιθέτως, πληρώνουμε πχ τους επαγγελματίες ψαράδες, προκειμένου να καταστρέφουν τα σκάφη τους επιτρέποντας στον τουρκικό αλιευτικό στόλο, να ψαρεύει ακόμα και 300 μέτρα από τα Ελληνικά νησιά. Αν σε κάποιους η επιλογή της ολικής επαναφοράς στον πρωτογενή τομέα φαίνεται ντεμοντέ, είμαι υποχρεωμένος να προειδοποιήσω, ότι είναι η μοναδική λύση εδώ που φτάσαμε.

Αν βρισκόσασταν για 15 λεπτά με τον υπουργό Οικονομικών, τι θα του λέγατε, με 2-3 φράσεις;

Να πάψει να είναι λογιστής και να αποκτήσει όραμα! Να ξεκινήσει από την ενέργεια και τον αγροτικό τομέα με έργα υποδομών. Οι τομείς αυτοί καλό είναι να μην τους βλέπει χρηματιστηριακά με τον τυπικό κανόνα έσοδα μείον έξοδα. Πρωτίστως χρειάζονται χρηματοδοτήσεις για έργα ενεργειακής ασφάλειας και επάρκειας. Όπως και έργα διατροφικής ασφάλειας και επάρκειας. Με out-of-the-box στρατηγικές βασισμένες στα νέα δεδομένα των Αγορών. Πριν να είναι αργά…

Και να χρηματοδοτήσει την Παιδεία μας που είναι το νούμερο ένα πρόβλημα της χώρας. Φέρνοντας πίσω να διδάξουν, ή να συμβουλέψουν, τα χιλιάδες Ελληνόπουλα που μεγαλουργούν στο Εξωτερικό.

Και σε ένα 5λεπτο τετ α τετ με τον Πρωθυπουργό, τι θα του λέγατε;

Η κατάσταση είναι τόσο πολυσύνθετη και πολύπλοκη, που φοβάμαι ότι δεν αρκούν ούτε 5 ώρες! Αν ποτέ μπορούσα να του μιλήσω, θα του έλεγα «Μην πιστεύεις στον μύθο της Ψωροκώσταινας. Η Ελλάδα είναι ένα τεράστιο μέγεθος με ατελείωτες δυνατότητες. Έλα να σου αναλύσω ένα σχέδιο 10 αξόνων, με το οποίο θα ξεπεράσουμε ακόμα και τη Νορβηγία σε ανάπτυξη, που είναι πληθυσμιακά η μισή από εμάς»!

Ο Πρωθυπουργός έχει μια εσφαλμένη εικόνα της Αγοράς Ενέργειας και του Διεθνούς Εμπορίου καθώς και μια αδικαιολόγητη προσκόλληση σε στρατηγικές που μοιάζουν σύγχρονες αλλά είναι εκτός πραγματικότητας των Αγορών. Για την ακρίβεια έχει μείνει πίσω σε τεχνικές του 1990. Άλλωστε –αποδεδειγμένα εκ των καταστάσεων- και όσοι ακολουθούν το σκεπτικό του πρωθυπουργού μας, είναι αυτοί που οδήγησαν την Δυτική Οικονομία σε αρνητικές επιδόσεις με αρνητικούς δείκτες που είχαμε να τους δούμε 40 χρόνια. Η Ελλάδα έχει την ικανότητα να μεταβληθεί σε παραγωγό χώρα ηλεκτρονικών συσκευών και ηλεκτρικών αυτοκινήτων. Αλλά δεν το τολμά κανείς, παρά τον πλούτο σε ανθρώπινο κεφάλαιο και πρώτες ύλες που διαθέτουμε. Όπως δεν τολμά κανείς την ανασυγκρότηση του παραγωγικού μας μοντέλου.

Φέτος το Διεθνές Εμπόριο έχει μεταμορφωθεί πλήρως σε όλα τα επίπεδα. Γενικώς το παρόν κυβερνητικό επιτελείο αλλά και όλα τα προηγούμενα δεν μπορούσαν να «δουν» τις εξελίξεις που έρχονται. Δεν υπάρχει καν ένας μηχανισμός στην χώρα μας που να πιάνει πρώιμα τα «σήματα» της Αγοράς και να ενημερώνει διεξοδικά όσους σχεδιάζουν πολιτικές. Όχι μόνο υπουργούς και βουλευτές αλλά ακόμα και στελέχη του κρατικού μηχανισμού ή και επιχειρηματίες. Και ακόμα χειρότερα, οι κυβερνήσεις μας αδυνατούν να ερμηνεύσουν τα γεγονότα όταν ξεσπάνε κρίσεις ή αλλάζουν οι καταστάσεις στις Αγορές. Θα ξεκινούσα λέγοντας στον Πρωθυπουργό, «ξεκόλλα από τις ΑΠΕ γιατί η Ενεργειακή κρίση θα διαρκέσει ως το 2030 και κοίταξε να προηγείσαι των αλλαγών και όχι να έπεσαι». Θα του παρουσίαζα ένα πρόγραμμα γέφυρα με ορίζοντα από φέτος ως το 2050. Θα του πρότεινα να αλλάξουμε το παραγωγικό μοντέλο της χώρας με στροφή σε εξορύξεις υδρογονανθράκων ακολουθώντας το μοντέλο της Νορβηγίας που διαθέτει το πλουσιότερο κρατικό Fund διεθνώς. Με μια στρατηγική που στόχο θα είχε την μείωση του ενεργειακού κόστους κατά 65% ως το 2030. Κάτι απόλυτα εφικτό.

Και θα του πρότεινα ένα Ταμείο Αξιοποίησης πλουτοπαραγωγικών πόρων, με τα έσοδα του οποίου θα πλήρωνα το υπερβάλλον κόστος της μετάβασης με διαφορετική στρατηγική ως το 2070 κι όχι ως το 2050. Οι χώρες που θα πρωτοστατήσουν στο τέλος της κρίσης που ζούμε, θα είναι αυτές που έχτισαν γερές βάσεις στην Ενεργειακή και Επισιτιστική επάρκεια και ασφάλεια. Οι υπόλοιπες θα μαραζώσουν σταδιακά. Υπάρχει τρόπος η Ελλάδα να γίνει παραγωγικό κέντρο της Ευρασίας. Το κάναμε πριν 150 χρόνια. Μπορούμε να το επαναλάβουμε ανά πάσα στιγμή θα το τολμούσε ένας Πρωθυπουργός.

Έχω όμως πλέον την πεποίθηση ότι ο Πρωθυπουργός δεν θα ήθελε ποτέ να ακούσει το σχέδιό μου αυτό».

Ακολουθήστε μας για όλες τις ειδήσεις στο Bing News και το Google News